全 文 :园 艺 学 报 1 99 2, 18 ( i ) : 53一 3总
A c t a H
o r t `c u l t“ r a e S i n f e a
小果宜昌橙一柑桔属
宜昌橙的新变种
暴卓然 梁明清 丁素琴 张显努
( 云南农业大学 , 昆明 ) ( 云南省农业科学院 , 昆明
提 要
本文对柑桔属宜 昌橙 ( C f t r u s 公c h a n o e n s i s S w i n g l e ) 的一个新 变种— 小果宜昌橙进行 了定名 , 并介绍了该变种的主要特征 。
该变种形态类似宜 昌橙 , 与宜 昌橙的主要区别是子房心室少 ( 5一 7 个 ) ,
每个心室 中胚珠少 ( 3 一 4 个 ) , 果实小 。 而宜 昌橙子房心 室 7 一 10 个 , 每个
心室胚珠 4一 8 个 , 果实较大 。 本变种为常绿乔木 , 树高 3一 s m , 技 梢 有
刺 , 叶 、 花 、 果上均有油胞 。 果实长圆形 , 果皮紧、 淡橙黄色 , 汁胞柔软 , 味
酸苦 , 具有 5 一 7 个囊瓣 。 种子大 、 单胚 , 子叶 白色。 叶柄具奚 , 很宽大 , 大
体上与叶片等长 。 主要分布于云南省的漾澳 、 巍山、 保 山 、 腾冲等县 。
关键词 柑桔属 ; 小果宜 昌橙 ; 变种
小果宜昌橙 ( C f t r u s 坛c h a n g e n s f s S w i n g l e v a r . m 玄e r o e a r P u s B . L . D . Z . ) 为常绿
乔木 , 高 3 . 5一 s m , 树干直径 20 一 4 c5 m , 树皮灰褐色 。 当年生枝三棱形 、 绿色 、 有刺 。
叶互生 、 有光泽和油胞 , 叶缘有不明显的细锯齿 , 叶柄和叶片之间有关节 , 叶 片 狭 卵
形 、 长 2 . 7一 7 . c0 。 、 宽 1 . 4一3 . c5 。 , 先端尾状渐尖或钝尖 、 基部宽楔形或近圆形 , 叶
柄有翼 、 狭倒卵形 、 较宽大 、 长 2 . 5一 6 . c2 m 、 宽 1 . 4一 3 . c2 m 、 先端平截或微凹 、 基部
楔形 ( 图 1 ) 。 花单生或簇生 , 花梗长 0 . 3一 0 . c4 。 。 曹 5 裂 , 裂片三角形 , 边缘 具 茸
毛 。 花蕾白色或稍有淡红色 , 开放后白色 , 水平直径 3 一 3 . c5 。 , 花瓣 5个 、 长 1 . 5一
1
.
c7 m
、 宽 0 . 7一 o . sc m , 雄蕊 15 一 21 枚 , 花药淡黄色 、 花丝无毛 、 数根连结成束 。雌蕊
1 枚 、 无毛 。 子房扁圆球状 、 高 o . cZ m 、 直径 o . c3 m , 心室 5 一 7 个 , 每室有胚珠 3 一
4 个 , 花柱 1枚 、 高 o . 6 e m 、 直径 o . 1 5 e 。 , 柱头扁球状 、 高 o . 1 5 e m 、 直径 ) . 3 e m , 子
房之下有蜜盘 、 高 o . lc m 、 直径 o . 45 c 。 。 果实小 , 单果平均重 1 69 , 果形长 圆形 , 纵径
4 一 5 . c2 m 、 横径 3 一 3 . c6 m , 果皮橙黄色 、 厚 0 . 3c m 、 粗糙 , 每 个 果 有 囊 瓣 5一 7
瓣 , 汁胞白色 、 柔软 、 亚球形 、 味酸苦 , 每个果有种子 。 一 6粒 、 亚球形或三棱形 、 直
径 1 . 2一 1 . c7 m 。 胚 白色 、 单胚 。 在花和果上都有油胞 ( 图版 ) 。
本文于 1 9 8 9年 4 月收到 , 19 9 0年 l 月收到修改稿 。
注 : 本文承蒙西南农业大学蒋聪强教授及云南农业大学阮兴业教授 审阅指正 , 云南农业大学童力可老师绘图 ,
谨致谢意 。
土期 暴卓然等 : 小来宜昌橙— 柑桔属宜昌橙的新变种
金柑属 箭叶金桔
1
. 灌木或矮小乔木 乔木 、 高 5 一 6 m
2
. 叶柄短 , 翼叶狭窄 , 叶脉不明显 叶柄与叶片等长 , 叶翼宽大 , 叶脉明显
“ · 花小 , 花蕾白色 花大 , 直径 “ c m , 花蕾淡紫协
4
. 心室 3 一 7 个 , 每心室 2 胚珠 心室 5一 7 个 , 每心室 4胚珠
5
. 果实小 果实 3 09 左右 ,幼果长圆形 , 成熟果亚球形
6
. 果皮味甜可食 果皮辛辣不可食
7
. 汁胞米粒形 、 发达 、 味酸可食 汁胞长圆形 、 圆形 、 不发达 、 味酸苦不可食
8
. 果实成熟后瓤囊壁完整存在 果实成熟后瓤囊壁消溶成糊状
9
. 种子小 , 卵圆形 ,多胚 ,子叶绿色 种子大 , 具棱 , 单胚 , 子叶白色
1 0
. 开花期较晚 , 每年开花次数多 开花较早 , 4 月开放 、 每年一次
n
. 自然 野生分布于中国东南部 自然野生分布于云南东部及东北部山区
从上述枝 、 叶 、 花 、 果 、 种子 、 开花习性和自然分布都说明 `箭叶金桔 ’ 实际上是典
型的宜昌橙 , 和金柑属的差异十分明显 。 唯一和金柑属相近之点是心室数 , 金柑属心室
数在 8 以下 , 而 “ 箭叶金桔 ” 心室数 5 一 7 。 若仅以心室数相近这一点 就 划 为 金柑属
根据是不足的 , 因为柑桔属中某些种也都会结出瓤囊数在 8 以下的果实 , 如宜昌橙 、 朱
桔 、 红模檬 、 云南建水的高肩头蜜桶柑等都有这种情况 。 这种宜昌橙与刁谬宜昌橙很相
似 , 其主要区别是前者果实成熟后为亚球形 , 果实比小果宜 昌橙大 、 种子多 ( 4 一 8 粒 ) 、
汁胞不发达 , 分布在云南东部及东南部 , 而小果宜昌橙成熟果实为长圆形、 ’ 果小 、 种子
少 ( o 一 6 粒 ) 、 汁胞发达 、 自然分布在云南西部横断山系 。
3 6
口 艺 学 报 8 1卷
_ _ 一一一一 一一-一一一一一一— — —一—一一 - 一
氨寥导3 粉5自4 、 , 6
图版 小果宜昌橙
1
.
2
. 花
种子
3 。 雌蕊 4。 花 瓣 5 · 6。 汁胞
8。 果实横切面
P l
a士 e Sm a l l f r“ i t
g 。 1. 。 叶
雄蕊
1 1
。 果实
I。五 a红 ` p a p o d a
1
。 2。 FJ
o w e r
3 。 Pi s t i l 4
。
P e at 1 5
。
S ta m e n 6
。
7
。
S e e d s
。
C
r o s s一 s e e t i o n o f f r u i t g
。 1 0。 L e a f
P o 1P
一 v e si c le s
1 1一 F r u i t
1期 暴卓然等 :小果宜昌橙— 柑桔属宜昌橙的新变种 3 7
C s , ur s i e h a n g e n s so S w i n g l e , a r
.
m i e r o e a r夕u : B . L . D . 2 . , v a 云. n o v .
A t y P o d i f f e r t l o e u l i s s一 7 i n o 丫 a r i o , o 丫 u l i s 3一 4 i n q u a电 u e
l o e u l o ; f r u e t i b u s p a r 丫 15 , 3一 3 . 6 e m d i a rn . , e a r p e l l i s s一7 i n
q u a q u e f r u e t
.
A r b o r s e m p e r v i r e n s a d 3一 s m a l t a ; t r u n e o 2 0一 4 5 e m d i a m , , e o r t i e e
g r i s e o一 b r u n n e o l o . R a m u l i h o r n o t i n i t r i g o n i , s m r a g d i n i , s p i n i s . F o l i a
a l t e r n a
, n i t i d a
,
g l a n d u l i s o l e o s i s ; m a r g i n e s e r r u l o t o o b s e u r e , a r t i e u l o
i n t e r P e t i o l u m e t l a m i n a m
.
L a m i n a e a n g u s t e o v a t a e
, 2
.
7一 7 e m l o n g a e e t
1
。
4一 3 。 5 e m l a t a e ; a P i e e s e a u d a t i a e u m i n a t i v e l o b t u s i , b a s e s Ia t e e u 一
n e a t a e v e l r o t u n d a t a e
.
P e t i o l i a l a t i
, a n g u s t e o b o 丫 a t i , 2 . 5一 6 . 之 e m l o n g i
e t 1
.
4一3 . 2 e m I a t i ; a p i e e s t r u n e a t i v e l r e t u s i ; b a s e s e u n e a t a e . F l o r e s
s o l i t a r i v e l e a e s p i t o s i
, p e d i e e l l i 0
.
3一 0 . 4 e m l o n g i C a ly x s一 o b a t u s , l o b i s
t r i a n g u l a t i s
,
m a r g i n e e i l i a t i s
.
C o r o l l a e a l b a e v o l p a u l o r u 石七l l a e a n t e
a n t h e s i n
。 a l b a e s u b a n t h e s i
, 3一 3 . 5 e m d i a m . ; P e t a l a s , 1 . 5一 1 , 7 e m l o n 一
g a e t 0
.
7一 0 . 8 e m l a t a . S t a m i n a 15一2 1 ; a n t h e r a e l u t e a e , f i l a m i n t a g l a b一
r a , p a r t l y e o j u n e t i v a
.
P i s t i l l
, g l a b r o u m ; 。 , a r i u m s p h a e r o i d e u m s一 7
l o e u l
a r e , 0
.
2 e m l o n g u m e t 0
.
3 e m d i a m
.
; o v u l a 3一 4 i n q u o q u e l o e u l o ;
s t y l u s l
,
0
.
6 e m l o n g u s e t 0
.
1 5 e m d i a m
. , s t i g m a s p h a e r o id e u m
, 0
.
1 5
e m l o n g u s e t 0
.
3 e m d i a m
.
; n e e t a r i u m p a t e l l i f o r m e i n f r a o v a r i u m
, 0
。
1
e m l o n g u m e t 0
.
4 5 e m d i a m 二 F r u e t u s p a r v u s , 1 6 9 a e q u a l i t e r g r a v i s ,
a u r a n t i a e u s o b l
o n g u s , 4一 5 . 2 e m l o n g u s e t 3一3 . 6 e m d i a m . , P a r i e a p i u m
a r e u t e , s e a b r o s u m
, 0
.
3 e m e r a s s u m , e a r P e l l a s一 7 , s a e e u l i s u e e o s i s u b`
g l o b o s i v e l o b l o n g i
,
m o l l i
, a l b i
, a e i d i e t a m a r i
.
S e m i n a o一 6 i n q u o q u e
f r u e t u
, a l b a
, s u b g l o b o s a v e l t r i g o n a 1
.
2一 1 . 7 e m d i a m . , e m b r y o l i n q u o
q u e s e m i n e
.
G l
a n d u l a e o l e o s a e i n f l o r i b u s i e t f r u e t u s
.
Y u n n a n : Y a n g b i X i a n
, a l t Z o s o m
, 2 0
.
O e t
.
1 9 5 2
,
B a o e t Z h a n g 6
( T v p
u s i n Y u n n a n A g r i e u l t u r a l U n i v e r s i t y )
3 8 园 艺 学 报 1 8卷
参 考 文 献
〔 1 〕 中国农业科学院柑桔研究所 , 1 97 2 , 柑桔栽培手册。 农业出版社 , 8 一 9 。
〔 2 〕 华中农学院宜昌分院果树专业 , 1 9 7 7 , 柑桔生产技术 与科学实验 。 科学出版社 , 1 90
〔 8 〕 四川 省农业科学院果树研究所 , 2 9 78 , 四川柑桔 。 四 川人民 出版社 , l e一 1 7 。
〔 4 〕 俞德 浚 , 1 9 7 9 , 中国果树分类学 。 农业出版社 , 2 8 5 。
` 〔 5于 贺善文 , 1 9 7 9 , 柑桔 类种质资源中心间题 的初步探讨。 《园艺学报 》 6 ( 1 ) : 19 一 24 。
亡s j 蒋聪强 , 1 9 8 2 , 柑橇 的抓囊数 。 《西南 农学院学报 》 ( 3 ) : 65 一 6 80
〔 7 〕 蒋 聪强 、 佘正之 , 1 9 8 3 , 四川柑桔图谱。 四川人 民出版社 , ” 9一 3。乳
〔 8 〕 冯国一相、 毛品一 , 19 84 , 云南植物拾零 ( 三 ) 。 《云南植物研究》 6 ( 1 ) , 67 一 72 。
〔 9 〕 石 够泉 , 1 98 8 , 广西柑桔品种图册。 广西人民 出版社 , 24 9一 2 5 3 。
〔2 0〕 S w in : le , W . T . a n d R e e e e , P . e . , 1 0 6 7 , ` T五e 6 o t a n y o f c i t r u , a n d i t : w i l d r e za t i v e s ’ 三。 :
一 T h o C i t r u s I n d u s t r了 i , U n . C a l , , 3 8 6一 3 0 2 .
S解A L L F R U IT IC H A N G P A P ED A— A N EW V AR IE T Y O F IC HA N G P AP E D A
B a o Z h t z o r a n a n d L i a n g M i
n q i n g
( y u n n a ” A g r公c u l t u r a l U n f口 e r ` i t y )
D i n g s 廿 q i n a n d Z h a n g X i a n n u
( Y
u n o a n P r o v i n e i a l 月 c a d e m y o f A g r `c u l t u r a l S e i e n e e 。 )
A b s t r a e t
一 ` ’
A
, 1 : w v a r i e t y o f
`
Ie h a n 只 p a p e d a ( C f t r u s f e h a n g e n s f s s w i n g l e ) d e n o `
m i n a t e d
`
S m a l l f r u i t I e h a n g P a P e d a
’
( C
. 公c h a 作 g e n s落5 v a r . 卿 f c r o c a r P u s B .
L
`
D 咨
’
z
,
) w a s f o u n d i n Y a n g b i 。 。 u n t y , Y u n n a n . I t d i f f e r 。 f f o m I e h a n g
P a P e d a i n h a v i n g f e w e r l o e u l i i n t h e o v a r y
, 5一 7 i n s t e a d o f 7一 1 0 , w i t h
f e w e r o v u l e s P e r l o e u l u s
, 3一 4 i n s t e a d o f 4一 8 , a n d i n h a v i n g s m a l l毛 ,
f
r u i七一 w i t h a d i a m e t e r o f 3一 3 . 6 e m , i n s t e a d o f 4 . 5一 7 。 6 e m 。
I t 15 a n e v e r g r e e n a r b o r a t t a i n i n g a h e i g h t o f 3一 s m . T h e w i n g e d
P e t i o l e s e q u a l a b o u t t h e l e a f b l a d e s i n l e n g t h
.
I t s b r a n e h e s a n d s h o o t s
h a v e s h a r p s p i n e s
, a n d i t s l e a v e s f l o w e r s a n d f r u i t s a l l h a v e 0 11 g l a n d s
.
T h e f r u i t s a r e o b l o n g
, y e l l o w
,
w i t h s一 7 s e g m e n t s . T h e r i n d 15 b i -
t t e r , t i g h t l y a d h e r e n t
, a n d t h e f l e s h 15 a e id一 b i t t e r , s o f t . T h e s e e d s
a r e b i g
,
m o n o e m b r y o n i e
, w i t h w h i t e e o t y l e d o n s
.
D i s t r i b u t i o n — Y a n g b i W e i s h a n B a o s h a n a n d T e n g e h o n g e o u n t y o f
Y u n n a n
。
K e y w o r d s C i t r u s ; S m a l l f r u i t Ie h a n g p a p e d a ( C i t r u 习 f e h a n g e n£ f s v a r .
切 i c r o c a r P u s B . L . D . 2 . ) ; V a r i e t y