免费文献传递   相关文献

A new species and a new variety of Lycium (Solanaceae) from Ningxia, China

宁夏枸杞属(茄科)一新种和一新变种



全 文 :广 西 植 物 Guihaia 32(1):5-8                                2012 年 1 月  
DOI:10.3969/j.issn.1000-3142.2012.01.002
宁夏枸杞属(茄科)一新种和一新变种
陈天云1,蒋旭亮1,李清善1,张志耘2*,Joongku LEE3
(1.宁夏农业环境保护监测站,宁夏 银川750001,中国;2.中国科学院 植物研究所 系统与进化植物学国家
重点实验室,北京100093,中国;3.韩国生物科学与生物工艺学研究所,大田305-806,韩国 )
摘 要:描述了宁夏茄科枸杞属一新种小叶黄果枸杞和一新变种密枝枸杞。小叶黄果枸杞与宁夏枸杞相接
近,但前者枝条成“之”字形曲折,叶片较小,条形、条状披针形、条状倒披针形或狭椭圆形,花1~2朵与叶一起
簇生于短枝顶端,花萼杯状或筒状,常2浅裂,裂片边缘无毛;花冠筒部与冠檐近等长,雄蕊着生于花冠筒的喉
部,花丝连同花冠无毛或在基部仅被稀疏短柔毛,浆果扁球形或椭圆球形,常为淡黄色,近透明,长6~10mm,
直径6~8mm,种子5~8枚而与后者明显不同。在外部形态上,小叶黄果枸杞与新疆枸杞和土库曼枸杞也比
较接近,但新疆枸杞和土库曼枸杞的枝条不成“之”字形曲折,花常2~3朵或更多与叶一起簇生于短枝顶端,
花冠筒部长约为檐部裂片长的2倍,雄蕊着生于花冠筒的近中部,浆果红色。尤其是土库曼枸杞的花萼为宽
钟形,常4~5裂,花冠裂片边缘有短而稀疏的缘毛而明显有异于小叶黄果枸杞。宁夏枸杞的变种密枝枸杞与
原变种的区别在于前者植株分枝多而密,叶片小,狭长椭圆形、倒披针形或匙形,长1~1.8cm,宽1.5~2.5
mm;雄蕊着生于花冠喉部,长短不等,其中两枚较短,其余3枚较长,花丝连同花冠无毛或在基部仅被稀疏短
柔毛;浆果卵球形或椭圆形,长5~8mm,直径3~6mm,淡紫色,近透明,多汁,味甜,种子2~4粒。
关键词:茄科;枸杞属;小叶黄果枸杞;新种;密枝枸杞;新变种;宁夏;中国
中图分类号:Q949.4  文献标识码:A  文章编号:1000-3142(2012)01-0005-04
* A new species and a new varietyof Lycium
(Solanaceae)from Ningxia,China
CHEN Tian-Yun1,JIANG Xu-Liang1,LI Qing-Shan1,
ZHANG Zhi-Yun2*,Joongku LEE3
(1.Ningxia Agriculture Environmental Monitoring Station,Yinchuan 750001,China;2.State Key Laboratory of
Systematic and Evolutionary Botany,Institute of Botany,the Chinese Academy of Sciences,Beijing 100093,
China;3.Korea Research Institute of Bioscience and Biotechnology,Daejion 305-806,Korea)
Abstract:A new species of the genus LyciumL.,L.parvifoliumand a new variety L.barbarumvar.implicatum
were described from Zhongning,Ningxia Province,western China.L.parvifoliumwas closely related to L.barbarum
but differs from the latter by the branches zigzag,leaves comparatively smal,1-2.5(-3)cm long,1.5-2(-3)mm
wide,flowers 1-2,fasciculate on short-branches with leaves,calyx cupular or tubular,stamens inserted at the throat
of corola tube,filaments along with corola glabrous or sparsely pubescent;berry usualy pale yelow,nearly translu-
cent,compressed-globose or elipsoidal,6-10mm×6-8mm,seeds 5-8.L.parvifoliumwas also closed to L.
dasystemumand L.turcomanicum,but in the latter two species,the branches not zigzag,flowers usualy 2-3or more
fasciculate on short-branches with leaves,corola tube about 2times as long as limb and lobes,stamens inserted at the
nearly middle of corola tube,berry usualy red.Especialy,in L.turcomanicum,calyx widely bel-shaped,usualy 4-
* 收稿日期:2011-02-28  修回日期:2011-06-07
作者简介:陈天云(1957-),男,宁夏中宁县人,高级工程师,主要从事农业植物资源开发利用和保护。
*通讯作者:张志耘,女,教授,(E-mail)zhangzy@ibcas.ac.cn。
5-lobed,corola lobes sparsely ciliate at margin.L.barbarumvar.implicatumdiffered fromL.barbarumby the bran-
ches many and densely arranged,leaves comparatively smal,1-1.8cm long,1.5-2.5mm wide;stamens inserted at
the throat of corola tube,unequal in length,two of them shorter,the others longer,berry pale purple,nearly transpar-
ent,ovoid or eliptical,5-8mm long,3-6mm in diam.,sweet,seeds 2-4.
Key words:Solanaceae;Lycium;L.parvifolium;new species;L.barbarumvar.implicatum;new variety;Ningx-
ia;China
  1.小叶黄果枸杞 新种 图版Ⅰ:1-5
Lycium parvifoliumT.Y.Chen &X.L.Jiang,
sp.nov.Plate 1:1-5
Species nova haec Lycium barbaro affinis est,a
quo ramis fractiflexis,folis minoribus 1-2.5(-3)
cm longis 1.5-2(-3)mm latis,floribus 1-2cum
folis ad apicum rami brevis fasciculatis,calyce cu-
piformi vel tubuloso saepe 2-lobato sub fructu tur-
gido semigloboso irregulariter 2-4-lobato,lobis
margine glabris,corolae tubo limbo subaequilongo
4-5mm longo,staminibus ad corolae faucem in-
sertis corolae subaequilongis 6-7mm longis,fila-
mentis cum corola glabris vel basi tantum pubera-
lis,bacca succinea subhyalina depresse globosa vel
elipsoidea 6-10mm longa 6-8mm in diam.5-
8-sperma differt.
Fructiculus erectus,40-80cm altus,ramosus
spinosus;rami juventute albi,vetustate cinereo-albi
vel cinerascenti-brunnei,raro fulvo-luteo-suffusi,
recti,haud fractiflexi,rigidi,irregulariter longitudi-
naliterque striati,glabri,ad omnes nodos spinis 0.8
-2.4cm longis,sursum sensim sparsis et abbrevi-
atis praediti;ramuli apice saepe in spinas transfor-
mati;internodi abbreviati;rami breves utrinque se-
cus spinas dispositi,in ramis juvenilibus inconspi-
cui,in ramis vetis tuberiformes.Folia in ramis lon-
gis singulariter alternata,in ramis brevibus 2-6
fasciculata,subsessilia,succulenta,crassa,lineraria,
linerari-lanceolata vel linearia-oblanceolata,1-2.5
cm longa,1.5-2(-3)mm lata,medio vel superne
latiora,apice obtuso-rotundata vel acutiuscula,basi
attenuata,adaxialiter viridia,abaxialiter viridula,
glabra.Flores 1-2cum folis ad apicem rami bre-
vis fasciculati;pediceli graciles,5-8mm longi,
glabri;calyx cupiformis vel tubulosus,3-4 mm
longus,fructificatione turgidus,semiglobosus et
baccae partem inferam cingens,irregulariter 2-4-
lobatus,lobis margine glabris;corola purpurea vel
caeruleo-purpurea,infundibularis,8-13mm lon-
ga,tubo 4-5mm longo,1.5-2mm in diam.,su-
perne dilatato,limbo 5-fido,lobis oblongo-ovatis,
longitudine 1/2corolae partes aequantibus ca.2.2
-2.5mm latis,apice rotundato-obtusis haud cilia-
ti;stamina ad corolae faucem inserta,corolae sub-
aequilonga vel ea leviter breviora,6-8mm longa,
filamentis filiformibus,4-4.5mm longis cum co-
rola glabris vel sparse puberulis,antheris luteis
oblongis 2.8-3.6mm longis;pistilum 8-10mm
longum,ovario oblongo vel subgloboso,1.4-1.5
mm longo,1-1.3mm in diam.,stylo gracili,stig-
mate depresse globoso,2-lobato.Bacca succinea,
subhyalina depresse globosa vel elipsoidea,6-8
mm in diam.apice saepe retusa,semina 5-8con-
tinens.
直立小灌木,多分枝,多棘刺,高40~80cm,老
枝灰白色,有明显的纵条纹,幼枝粉白色或白色,枝
条成“之”字形曲折,坚硬,无毛,小枝顶端常变成锐
尖的棘刺,节间短缩,每节有长0.8~2.4cm长短不
等的棘刺,向上棘刺渐变稀疏变短;短枝位于棘刺两
侧,在幼枝上不明显,在老枝上成瘤状。叶在长枝上
互生,在短枝上常2~6枚簇生,肉质,肥厚,较小,具
极短的柄或近无柄,条形、条状披针形、条状倒披针
形或狭椭圆形,先端钝圆或稍尖,基部渐变狭,近轴
面绿色,远轴面浅绿色,长1~2.5cm,宽1.5~2(~
3)mm,中部或上部较宽,无毛。花1~2朵与叶一
起簇生于短枝顶端;花梗纤细,长5~8mm,无毛;
花萼杯状或筒状,长3~4mm,常2浅裂,果时膨大
成半球状,包围于果实中下部,不规则2~4浅裂,裂
片边缘无毛;花冠漏斗状,紫色或蓝紫色,长8~13
mm,筒部与冠檐近等长,长4~5mm,直径1.5~2
mm,向上成漏斗状明显扩大,5裂,裂片长圆状卵
形,长约为花冠的1/2,宽2.2~2.5mm,先端钝圆,
6 广 西 植 物                  32卷
图版Ⅰ 1-5.小叶黄果枸杞 1.花果枝;2.花;3.花冠展开示雄蕊;4.花萼展开;5.果实。6-9.密枝枸杞 6.花果枝;7.花冠展开示雄
蕊;8-9.果实。(根据模式标本,李爱莉绘图)
PlateⅠ 1-5.Lycium parvifoliumT.Y.Chen &X.L.Jiang 1.flowering and fruiting branches;2.flower;3.open corola showing sta-
mens;4.open calyx;5.fruit.6-9.L.barbarumL.var.implicatumT.Y.Chen &X.L.Jiang 6.flowering and fruiting branches;7.open
corola showing stamens;8-9.fruits.(from holotypes,by LI Ai-Li)
无缘毛,雄蕊着生于花冠筒的喉部,与花冠近等长,
长6~8mm,花丝丝状,连同花冠无毛或在基部被
稀疏短柔毛,长4~4.5mm;花药长圆形,黄色,长
2.8~3.6mm,雌蕊长8~10mm,子房长圆形或近
圆球形,长1.4~1.5mm,直径1~1.3mm,花柱纤
细,无毛,柱头扁球形,2浅裂。浆果常淡黄色,近透
明,常为扁球形,或椭圆球形,长6~10mm,直径6
~8mm。种子5~8枚。花果期6~9月。
宁夏(Ningxia),中宁县(Zhongning County),
鸣沙镇(Mingsha Zheng),Alt.1 188m,生于河岸,
71期           陈天云等:宁夏枸杞属(茄科)一新种和一新变种
(along riverside),2010-07-16,蒋旭亮,李清善(X.
L.Jiang & Q.S.Li)2010-02(holotype,PE;isotype
deposited in Herbarium,Ningxia Agriculture Envi-
ronmental Monitoring Station)。
本种与宁夏枸杞(L.barbarumL.)(匡可任等,
1978;Zhang等,1994)相接近,但其枝条成“之”字形
曲折,叶片明显较小而窄,条形、条状披针形、条状倒
披针形或狭椭圆形,长1~2.5(~3)cm,宽1.5~2
(~3)mm,花1~2朵与叶一起簇生于短枝顶端,花
萼杯状或筒状,常2浅裂,果时膨大成半球状,不规
则2~4浅裂,裂片边缘无毛;花冠筒部与冠檐近等
长,长4~5mm,雄蕊着生于花冠筒的喉部,与花冠
近等长,长6~7mm,花丝连同花冠无毛或在基部
仅被稀疏短柔毛,浆果常淡黄色,近透明,常为扁球
形,长6~10mm,直径6~8mm,种子5~8枚而与
后者不同。宁夏枸杞由于长期栽培,在植物外部形
态上产生了一些变异,但其植株的枝条不成“之”字
形曲折,叶片较大而宽,花萼钟状,花冠筒长约为檐
部裂片长的2倍,雄蕊着生于花冠筒近中部,花丝基
部稍上处连同花冠筒内壁生一圈很密的绒毛等都是
较为稳定的性状而与本种明显不同。
在外部形态上,本种与分布于前苏联的哈萨克、
吉尔吉斯、乌兹别克、塔吉克南部以及我国新疆西部
的新疆枸杞(L.dasystemumPojark.)和分布于伊
朗,阿富汗,前苏联的土库曼、乌兹别克、塔吉克西南
部以及高加索南部的土库曼枸杞(L.turcomanicum
Turcz.et Boiss.)(Pojarkova,1950)也比较接近,但
本种枝条成“之”字形曲折,花1~2朵与叶一起簇生
于短枝顶端,花冠筒部与冠檐近等长,雄蕊着生与花
冠筒的喉部,浆果淡黄色。而新疆枸杞和土库曼枸
杞的枝条不成“之”字形曲折,花常2~3朵或更多与
叶一起簇生于短枝顶端,花冠筒部长约为檐部裂片
长的2倍,雄蕊着生于花冠筒的近中部,浆果红色。
尤其是本种的花萼为杯状或筒状,常2浅裂,花冠裂
片边缘无毛而明显不同于土库曼枸杞,后者的花萼
为宽钟形,常4~5裂,花冠裂片边缘有短而稀疏的
缘毛。
最近利用核基因颗粒性结合淀粉合成酶基因
(GBSSI)片段对中国枸杞属这几个新分类群杂交
起源的初探表明:小叶黄果枸杞有一个拷贝与宁夏
枸杞聚为一支,另一个拷贝则与黑果枸杞聚为一支,
表明小叶黄果枸杞很可能是宁夏枸杞和黑果枸杞的
杂交后代(吴莉莉等,2011)。
  2.密枝枸杞 新变种 图版Ⅰ:6-9
Lycium barbarum L.var.implicatum T.Y.
Chen &X.L.Jiang,var.nov.Plate 1:6-9.
A var.barbaro differt caulibus dense ramosis,
folis minoribus anguste longeque elipticis oblan-
ceolatis vel spathulatis 1-1.8cm longis 1.5-2.5
mm latis,staminibus ad corolae faucem insertis in-
aequaliter longis duobus brevioribus et tribus cete-
ris longiorbus glabris,bacca ovoidea vel elipsoidea
5-8mm longa 3-6mm in diam.dilute purpurea
subhyalina succida dulci 2-4-sperma.
该变种与原变种宁夏枸杞的区别在于植株分枝
多而密,叶片小,狭长椭圆形、倒披针形或匙形,长1
~1.8cm,宽1.5~2.5mm;雄蕊着生于花冠喉部,
长短不等,其中两枚较短,其余3枚较长,近无毛;浆
果卵球形或椭圆球形,长5~8mm,直径3~6mm,
淡紫色,近透明,多汁,味甜,种子2~4粒。最近利
用核基因颗粒性结合淀粉合成酶基因(GBSSI)片
段对中国枸杞属这几个新分类群杂交起源的初探表
明:密枝枸杞两个拷贝均位于宁夏枸杞所在分支上,
但分别位于该分支不同位置(吴莉莉等,2011),联系
到密枝枸杞的地理分布区也正好在宁夏枸杞分布范
围内,推测密枝枸杞很可能是宁夏枸杞种内杂交后
代,因此适宜把它作为宁夏枸杞的变种处理。
宁夏(Ningxia),中宁县(Zhongning),舟塔乡
(Zhoutaxiang),Alt.1 188m,生于河边潮湿的盐碱地
(in moist alkaline soil of riverside),2010-07-16,蒋旭
亮,李清善(X.L.Jiang &Q.S.Li)2010-03(holotype,
PE;isotype deposited in Herbarium,Ningxia Agricul-
ture Environmental Monitoring Station)。
致谢 感谢王文采院士为本文悉心修改拉丁
文,李爱莉工程师为本文绘图。
参考文献:
匡可任,路安民.1978.中国植物志(茄科)(第67卷第1分册)
[M].北京:科学出版社:10
Pojarkova A.1950.Species generis LyciumL.fructibus rubris,ex
Asia media et China[J].Not Syst Herb Inst Bot Komarova
Acad Nauk SSSR,13:248-250
Wu LL(吴莉莉),Wei RX(韦若勋),Yang QW(杨庆文),et al.
2011.Preliminary study on the hybrid origin of new taxa in Ly-
cium(Solanaceae)(枸杞属(茄科)新类群杂交起源初探)[J].
Guihaia(广西植物),31(3):304-311
Zhang ZY,Lu AM,WG D’Arcy.1994.Flora of China[M].Bei-
jing:Science Press;St.Louis:Missouri Botanical Garden,17:302
8 广 西 植 物                  32卷