免费文献传递   相关文献

New taxa of Pellionia and Elatostema(Urticaceae)from China

荨麻科赤车属和楼梯草属新分类群



全 文 :广 西 植 物 Guihaia 30(1):1一 l2 2010年 1月
荨麻科赤车属和楼梯草属新分类群
王文采
(中国科学院 植物研究所 系统与进化植物学国家重点实验室,北京 100093)
摘 要 :描述了中国南部岩溶地区发现的荨麻科赤车属 2新种 ,楼梯草属 5新种和 2新变种。
关键词 :荨麻科 ;赤车属;楼梯草属 ;新分类群 ;中国
中图分类号:Q949 文献标识码 :A 文章编号:1000—3142(2010)01—0001一l2
New taxa of Pellionia and Elatostema
(Urticaceae)from China
Ⅵ NG W en_TSai
(State Key l aboratory of Systematic and Evolutionary Botany,Institute of Botany,
Chinese Academy of Sciences,Beijing 100093,China)
Abstract:On the basis of specimens colected from the karst region in southern China,two species of Pellionia,P
donglanensis and P.1ongzhouensis,and five species and two varieties of Elatostema,E.conduplicatum,E.albovillo
s“Ⅲ,E.cultratum,E.funingense,E actinotrichum,E nanchuanense var.nigribracteolatum,and E nanchuanense var
brachyceras,of Urticaceae are described as new.
Key words:Urticaceae;Pellionia;Elatostema;new taxa;China
近年来 ,中国科学院昆明植物研究所税玉民博士
对我国南部岩溶地区植物区系进行了深入研究,编写
出版了《中国喀斯特地区种子植物,第一册(滇东南部
分)~(2006)等重要著作 。在植物区系考察中,他采集
到大量植物标本,三年前曾两次将荨麻科楼梯草属和
赤车属植物标本寄给我鉴定 ,去年底又将此二属标本
带到我们标本馆托我鉴定,在鉴定工作结束后,发现
了赤车属 2新种,楼梯草属 5新种和 2新变种,现在
本文发表。
1 赤车属 Pelionia Gaudich.
1.1东兰赤车 图 l
Pellionia donglanensis W.T.Wang,sp.nov.Fig.1
Ob habitum et folia penninervia species nova haec
fortasse ad sect.Pellioniam ser.Leiocarpas W.T.
W ang pertinet,sed a speciebus seriei ilius flore pistil—
lato tepalis 3 plus minusve aequalibus apice haud cor—
niculatis praedito,stigmate a pilis albidis crassis con-
stante distinguitur.
Sufrutex parvus. Caulis eirc.30 cm altus,basi
lignosus,circ.3 mm crassus,glaber,supra basin ramo—
SUS.Folia alternata,breviter petiolata;laminae papyra—
ceae,oblique oblongae vel oblique ellipticae,4— 8 cm
longae,1.8— 2.6 cm latae,apice longe acuminatae,basi
oblique cuneatae,margine in tertia parte infera integrae
supra eam denticulatae vel crenato—denticulatae,supra
glabrae raro sparsissime strigosae,subtus glabrae,cys—
tolithis inconspicuis baciliformibus 0.1—0.3 mm Ion—
gis,penninerves,nervis lateralibus latere angustiore 4-
5 eo latiore 6— 7;petioli 2—3.5 mm longi,glabri;stip—
ulae anguste lanceolato-lineares vel subulatae,1.8——3
收稿日期 :2009—02—16 修回日期 :2009—03—22
基金项 目:国家自然科学基金 (30870146)[Supported by the National Natural Science Foundation of China(30870146)]
作者简介:王文采(1926一),男 ,研究员/教授 ,中国科学院院士,从事有花植物分类学研究。
2 广 西 植 物 3O卷
rlrfl longae,glabrae. Cymae subsessiles,singulariter
axilares,depresse subglobosae,circ.2.5 mm diametro,
densissime multi—florae;bracteae—anglaste oboa tae vel
ovatae,0.4—0.8 ITI1TI longae,0.3一O.5 mnl latae,apice
caudatae vel longe acurninatae,glabrae.Flos pistillatus
minutus:tepala 3,plus minusve aequalia,anguste
图 1
Fig.
东兰赤车 A.植株全形;B.雌聚伞花序(下面观);C.苞片;D.苞片和雌花;E.同上,一苞片被除去。
1 Pelionia donglanensis W .T.Wang A.habit;B.pistilate cyme,seen from beneath l C.bracts
D.bracts and pistilate flower;E.the same as D,with one bract removed.(from holotype)
1期 王文采 :荨麻科赤车属和楼梯草属新分类群 3
ovata,circ.0.5 mrn Ionga,apice longe attenuata,gla—
bra;pistilum tepalis leviter brevius,ovario ellipsoedio,
stigmate magno e pilis densis albidis crassis constante.
小半灌 木。茎 高 约 30 cm,基 部 木质 ,粗 约 3
mm,无毛,在基部之上分枝。叶互生,具短柄;叶片纸
质 ,斜长圆形或斜椭 圆形 ,长 4—8 cm,宽 1.8—2.6
cm,顶端长渐尖,基部斜楔形,边缘下面三分之一部分
全缘,其上有小牙齿或钝齿状小牙齿,上面无毛,稀有
极少糙伏毛,下面无毛,钟乳体不明显,杆状 ,长 0.1—
0.3 mm,羽状脉,侧脉在狭侧 4—5条,在宽侧 6—7
条;叶柄长 2—3.5 mm,无毛;托叶狭披针状条形或钻
形,长 lI 8—3 mm,无 毛。雌聚伞花序近无梗 ,单生
叶腋 ,近扁球形,直径约 2.5 mm,有密集多数花 ;苞
片狭卵形或 卵形,长 0.4—0.8 mm,宽 0.3—0.5
mm,顶端尾状或 长渐尖,无毛 。雌 花小 :花被 片 3,
近相等,狭卵形 ,长约 0.5 mm,顶端 长渐狭 ,无毛 ;
雌蕊比花被片稍短 ,子房椭 圆球形 ,柱头大 ,由密集
的白色粗毛构成。
广西(Guangxi).东兰 (Donglan):波豪乡(Pohao
Vilage),ah.300 m,石灰岩山洞 口(at the extrance of
a cave of a lime-stone hil1),植 物高 0.4 m(p1.0.4 m
tal1),2004—02—18,税 玉民,陈文红(Y.M.Shui& W.
H.Chen)B2004—434(holotype,PE;isotype,KUN).
根据体态和叶具羽状脉,本种可能隶属于赤车组
光 果 赤 车 系 sect.Pellionia set.Leiocarpae W.T.
Wang,但本种的雌花具 3花被片,花被 片近相等 ,顶
端不具角状突起,柱头由密集的粗毛构成而不同。在
光果赤车系的种,雌花具 5花被片,花被片不相等,较
大的花被片有短角状突起 ,柱头 的毛细 ,丝状(王文
采 ,1995)。
1。2龙州赤车 图 2: C
Pellionia longzhouensis W .T.Wang,sp.nov.(sect.
Pellionia ser.Leiocarpae Wang)Fig.2:A—C
Species nova haec P.brachycerati W .T.Wang af-
finis,a qua caule folisque glabris,folis penninervibus,
nervis lateralibus 6—8-j ugis.floris pistillati tepalis 3—
4 glabris baud corniculatis differt.
Herba perennis.Caulis circ.30 cm ahus,basi 4—
5 mm crassus,glaber,ramosus.Folia alternata,breviter
petiolata,glabra; laminae subcoriaceae,oblique an—
gusteque elliptieae,2.6— 7 cm longae,0.9—2.4 cm la—
tae,apice caudato—acuminatae vel longe acuminatae,
acuminibus margine sparse denticulatis,basi oblique
cuneatae,margine denticulatae,cystolithis sparsis vel
densiusculis inconspicuis bacilliformibus 0.1—0.2 mrn
longis interdum nullis,penninerves,nervis lateralibus 6
— 8-jugis planis;petioli 1—1.8 mm longi:stipulae an—
guste lineares vel subulatae,1.5— 2.2 mill longae.Cy—
mae pistillatae singulariter axillares,subsessiles,circ.
2.2 mm in diam.,densiflorae,glabrae;pedunculi eirc.
0.2 mm longi;bracteae anguste obovatae vel triangu—
lari—lineares,0.3— 0.6 rnrn longae. Flores pistillati
cire.8,subsessiles. Achenium late ellipticum,circ.0.9
mm longum,0.6 mill latum,leave;tepala 3——4,persis—
tentia,oblonga,circ.1 mm longa,0.4 1Tim lata,apice
acuta,glabra.
多年生草本。茎高约 3O cm,基部粗 4—5 mm,
无毛,多分枝。叶互生 ,具短柄,无毛f叶片近革质,斜
狭椭圆形 ,长 2.6—7 cm,宽0.9—2.4 cm,顶端尾状渐
尖或长渐尖(渐尖头边缘有稀疏小牙齿),基部斜楔
形,边缘有小牙齿,钟乳体稀疏或稍密,不明显,杆状,
长 0.1一O.2 mm,有时不存在,羽状脉 ,侧脉 6~8对,
平;叶柄长 1—1.8 mm;托叶狭条形或钻形,长 1.5—
2.2 mm。聚伞花序单生 叶腋 ,近无梗,直径约 2.2
mm,有密集的花,无毛;花序梗长约 0.2 m/yl;苞片狭
卵形或三角形 ,长 0.3—0.6 m/2q。雌花约 8,近无梗。
瘦果宽椭圆形 ,长约 0.9 mm,宽 0.6 mm,光滑;花被
片 3—4,宿存 ,长圆形 ,长约 l mm,宽 0.4 mm,顶端急
尖,无毛。
广西(Guangxi).龙州(Longzhou):高山村(Oaos—
han Village),板闭(Banbi),ah.330 m,2005—05—11,税
玉民,陈文红,张美德(Y.M.Shui,W。H.Chen& M。
D.Zhang)B2005—043(holotype,PE;isotype,KUN)。
本种 与短 角 赤 车 Pellionia brachyceras W.T.
Wang在亲缘关 系上相近,但茎和叶无毛,叶有 6—8
对侧脉,雌花被片3—4,无毛,无角状突起而与后者相
区别。在短角赤车,茎和叶均被短柔毛,叶有 5—6对
侧脉,雌花被片 5,外面被短柔毛,顶端之下有短角状
突起(王文采,1995)。
2楼梯草属 Elatostema J.tL et G.Forst.
2.1折苞楼梯草 图 2:D—H
Elatostema conduplicatum W .T.Wang,sp.
nov.(sect.Weddellia (H.Schr6ter)W .T.W ang
set.Parva W .T.W ang)Fig.2:D—H
4 广 西 植 物 30卷
图 2 A—C.龙州赤车 A.开花茎;B.雌聚伞花序;C.瘦果。【)_H.折苞楼梯草 D.植株全形;
E.雄头状花序;F.苞片;G.小苞片和雄花蕾;H_另一小苞片。
Fig.2 A—C.Pellinoia Iongzhouensis W .T.Wang A.flowering stem;B.pistilate cyme;C
. achene.(from holotype)
【)-H.Elatostema conduplicatum W.T.Wang D.habit;E.staminate capitulum;F.bract;
G.bracteole and,staminate flower bud;H.another bracteole.(from ho]otype)
王文采 :荨麻科赤车属和楼梯草属新分类群
Species nova haec E.shanglinensi W .T.W ang
affinis,a quo foliis glabris semitriplinervibus,stipu—
lis triangularibus,capituli staminati bracteis late
trianguIar us conduplicatis,bracteolis lineari—na—
vicularibus apice corniculatis,floribus staminatis
pentameris,tepalis staminatis apice villosis reeedit.
Herba perennis. Rhizoma tuberiforme,circ.
1.5 cm longum ,7 mm crassum,caules circ.7,5—22
cm altos basi l.2— 2 mm crassos glabros simpliees
interdum l一 2一ramosos superne 4— 8-foliatos e—
dens. Folia alternata,subsessilia,glabra;laminae
papyraceae,oblique ellipticae,2— 4.3 cnl longae,
0.9— 1.4 cm latae,apice acuminatae vel longe aCU—
minatae,basi latere angustiore obtusae eo latiore
auriculatae,margine utrinsecus superne 2~ 3-den—
ticulatae,cystolithis densiusculis conspicuis bacilli—
formibus 0.3~ 0.8 mm longis,semitriplinerves,
nervis lateralibus latere angustiore 2 eo latiore 3
obscuris;stipulae triangulares,l~ 1.5 mm longae.
Capitula staminata sigulariter axillaria,crateri—
formia,3~ 6 mm in diam.,circ.1 8-flora;peduneuli
0.5 mm longi;receptacula inconspicua;bracteae 6,
leviter inaequales,late triangulares,4.8— 5.5 mm
longae,4~ 6 mm latae,conduplicatae,apice breviter
corniculatae,ea maxima dorso longitudinaliter 1一
costata,glabrae vel prope apicem sparsim ciliola—
tae;bracteolae circ.1 2,lineari—naviculares,2.2— 3
mm longae,0.4一 1.2 mm latae,apice corniculatae,
cornibus 0.5— 1.2 mm longis,glabrae. Alabastra
staminata pentamera,latae ellipsoidea,circ.1 mm
longa,apice villosa et 5-corniculata;pedicelli circ.
0.8 mm longi,glabri.
多年生草本 。根状茎块状 ,长约 1.5 cm,粗 7
mm,生出 7条茎。茎高 5—22 CI1,基部粗 1.2—2
mm,无毛 ,不分枝 ,有时有 1—2枝 ,上部有 4—8叶。
叶互生,近无柄,无毛 ;叶片纸质 ,斜椭 圆形 ,长 2—
4.3 cm,宽0.9一1.4 cm,顶端渐尖或长渐尖,基部
狭侧钝,宽侧耳形,边缘每侧上方有 2—3小牙齿,钟
乳体稍密,明显,杆状 ,长 0.3—0.8 mm,半离基三
出脉,侧脉在狭侧 2条,在宽侧 3条,不明显;托叶三
角形,长 l一1.5 mm,雄头状花序单生叶腋,碗状,
直径 3—6 mn1_,约有 18花,花序梗长 0.5 mm;花序
托不明显;苞片 6,稍不等大,宽三角形,长 4.8—5.5
mm,宽 4—6 mm,对折 ,顶端有短角状突起 ,最大 1
个背面有 1纵肋 ,无毛或近顶端疏被短缘毛;小苞片
约 12,条状船形 ,长 2.2—3 mm,宽 0.4—1.2 mm,
顶端有角状突起(突起长 0.5—1.2 mm),无毛。雄
花蕾五基数 ,宽椭 圆球 形,长约 l mm,顶端有长柔
毛和 5角状突起 ;花梗长约 0.8 mm,无毛。
广西(Guangxi).东兰 (Donglan):巴拉(Bala),
alt.340 m,石灰岩山洞 中(in a cave of a lime—stone
bil1),2004—02一l0,税 玉 民,陈文 红 (Y.M.Shui&
W .H.Chen)B2004—171A (holotype,PE;isotype,
KUN).
本种与 上 林 楼 梯 草 Elatostema shanglinense
w.T.Wang在亲缘关系上接近,但叶无毛 ,具半离
基三出脉 ,托叶三角形 ,雄头状花序的苞 片 6枚 ,宽
三角形,对折,小苞片条装船形,顶端具角状突起,雄
花五基数,雄花被片顶端被 长柔 毛而与后者不同。
在上林楼梯草,叶有短缘 毛,有三 出脉,托叶狭披针
形 ,雄头状花序苞片长圆状船形,不对折 ,小苞片狭
条形 ,无角状突起,雄花四基数 ,雄花被片无毛(王文
采 ,1995)。
2.2展毛楼梯草 图 3:A—C
Elatostema albovillosum W .T.W ang,sp.nov.
(sect.Weddellia(H.Schrbter)W .T.Wang ser.
Parva W .T.W ang)Fig.3:A—C
Species nova haec E.shanglinensi W .T.W ang
affinis,a quo caule superne albo—villoso,foliis semi—
triplinervibus utrinque piliferis,capituli staminati
bracteis bracteolisque densius pilosis differt.
Herba perennis,parva.Caulis l4— 18 cm al—
tus,basi 1 rnm crassus,simplex,superne albo~villo—
SUS,pilis patentibus 1— 2 mm longis,et 8—9-folia—
tus,inferne glaber et nudus.Folia alternata,sessil—
ia;laminae herbaceae,plerumque oblique anguste—
que obovatae vel oblique ob1anceo1atae,2.8— 5 cm
longae,1.2— 2 cm latae,apice breviter cuspidatae
vel acuminatae,cuspidibus anguste triangu1ar.bus
integris,basi latere angustiore cuneatae eo latiore
rotundato—auriculatae,eae foliorum infimorum pa—
rum minores,oblique obovatae,0.5— 1.5 cm Ion—
gae,0.3一 l cm latae,apice acutae,margine superne
dentatae,supra depresse pubescentes,subtus ad
costam mediam villosae,cystolithis haud densis
conspicuis vel inconspicuis baciliformibus 0.2~0.45
广 西 植 物 3O卷
图 3 A—C.展毛楼梯草 A.植株全形;B.雄头状花序;C.雄小苞片。I)_H.刀状楼梯草
D.植株全形;E.雄头状花序;F.雌头状花序;G.雌总包一部分;H.雌小苞片。
Fig.3 A—C.Elatostema alboviliosum W .T.W ang A.habit;B.staminate capiculum;C.staminate
bracteole.(from holotype).I)_H.E.cultratum W .T.W ang D.habit:E.staminate capitulum)
F.pistilate capitulum;G.part of pistilate involucre;H.pistilate bracteole.(from holotype)
王文采 :荨麻科赤车属和楼梯草属新分类群
mm longis,semitriplinerves,nervis lateralibus lat—
ere angustiore 2— 3 eo latiore 3— 4 inconspicuis;
stipulae membranaceae,lineari—lanceolatae,3— 5
mm longae,1.2— 2 mm latae,glabrae vel subgla—
brae,albae,1-viridi—nerves. Capitulum staminatum
sigulariter axillare,breviter pedunculatum,pauci—
florum;pedunculus circ.1 mm longus,glaber;re—
ceptaculum inconspicuum ;braeteae 5,leviter inae—
quales,membranaceae,naviculari—ovatae,2——3 mm
longae,0.5— 1 mm latae,extus pilosae,infra api—
eem corniculatae,cornibus 0.6——1 mm longis pilo—
sis;bracteolae circ.6,anguste lanceolato—lineares,
circ.1.5 mm longae,superne pilosae.Flores stami—
nati haud evoluti.
多年生草本。茎高 l4—18 cm,基部粗 1
不分枝 ,上部被 白色长柔毛(毛平展 ,长 1—2 mm),
有 8—9叶,下部无毛,无 叶。叶互生 ,无柄 ;叶片草
质 ,多呈斜狭倒卵形或斜倒披针形 ,长 2.8—5 cm,
宽 1.2—2 cm,顶端短骤尖或渐尖,基部狭侧楔形,
宽侧圆耳形,最下部 3叶的叶片较小,斜倒卵形,长
0.5—1.5 em,宽 0.3—1 cm,顶端急尖 ,边缘上部有
牙齿 ,上面被贴伏柔毛 ,下面 中脉上有长柔毛 ,钟乳
体不密,明显或不明显,杆状,长 0.2—0.45 mm,半
离基三出脉 ,侧脉在狭侧 2—3条 ,在宽侧 3—4条,
不明显 ;托叶膜质,条状披针形 ,长 3—5 mm,宽 1.2
~ 2 mm,无毛或近无毛 ,白色,有一条绿色脉。雄头
状花序单生叶腋 ,有短 梗和少数 花 ;花序梗 长约 l
rnm,无毛;花序托不明显;苞片 5,稍不相等,膜质,
船状卵形,长 2~3 mm,宽 0.5—1 mm,外面被柔
毛 ,在顶端之下有角状突起 ,突起长 0.6一l mm,有
柔毛;小苞片约 6,狭披针状条形,长约 1.5 mm,上
部被柔毛。雄花尚未发育。
广 西 (Guangxi). 永 福 (Yongfu):百 寿
(Baishou),alt.270 m,花绿色 (f1.green),2003~09—
2O,税 玉 民,陈文 红 (Y.M.Shui& W.H.Chen)
B2003—108(holotype,PE;isotype,KUN)。
本种在亲缘关 系上 与上林 楼梯 草 Elatostema
shanglinense W.T.Wang相近,但茎上部被白色长
柔毛,叶具半离基 三出脉 ,两面有毛 ,雄花序苞片和
小苞片有较密柔毛而不同。在上林楼梯草,茎无毛,
叶具三出脉,两面无毛,苞片近无毛或无毛,小苞片
无毛(王文采 ,1995)。
2.3刀状楼梯草 图 3:D—H
Elatostema cultratum W .T.W ang,sp.nov.
(sect.Weddellia (H.SchrOter)W .T.W ang ser.
Stipulosa W .T.Wang)Fig.3:D—H
Species nova haec E.yaoshanensi W .T.Wang
affinis,a quo caule bis vel ter ramoso,foliis margine
crenatis semitriplinervibus, capituli staminati
bracteis transverse oblongis apice projecturis
cultratis praeditis,capituli pistillati bracteis eirc.22
apice projecturis cornuatis oblique linearibus vel
oblique obovatis praeditis glabris distinguitur.
Herba perennis.Caulis circ.40 cm ahus,basi
2.5 mm crassus,glaber,his vel ter ramosus,ram—
ulis uhimis gracilibus 3——12 cm longis 0.8——1 mm
crassis. Folia alternata,breviter petiolata,glabra;
laminae tenuiter papyraceae,oblique elliptieae vel
anguste ovatae,1.6~ 5.5 cm longae.1— 2 cm la—
tae,apice acuminatae,basi oblique cuneatae,mar—
gine crenatae,eystolithis densis vel densiusculis
conspicuis vel inconspicuis bacilliformibus 0.2——
0.4 mm longis,semitriplinerves,nervis lateralibus
3-jugis;petioli 0.8—2.5 mm longi;stipulae subu—
latae,eric.1.8 mm longae.Capitulum staminatum
cum eo pistillato in axilla foli apicis ramuli ultimi
situm,6一florum ;pedunculus gracilis,2— 2.5 cm
longus,glaber;receptaculum ineonspicuum;bracte—
ae 2,membranaceae,transverse oblongae,circ.1.2
mm longae,2 mm latae,apice proj ecturis breviter
cultratis 2 mm longis praeditae,glabrae;bracteolae
circ.5,lineares,0.8~ 1 mm longae,glabrae.Ala—
bastra staminata subglobosa,circ.1.8 mm in di—
am.,glabra. Capitula pistillata vulgo singulariter
axillaria,sessilia;receptaeula late oblonga,circ.4.8
mm longa,4 mm lata,medio 2-lobulata,glabra;
bracteae exterae 2 oppositae,majores,depresse ova—
tae,inconspicuae,apice longe corniculatae,cornibus
1.2 1Tim longis,eae internae tire.20,inaequales,
minutae,depresse ovatae vel inconspicuae,apice
projectae,projecturis cornuatis oblique linearibus
vel oblique obovatis 0.3~ 1.3 mm longis 0.2— 0.7
mm latis,glabrae;bracteolae densissimae,semihya—
linae,anguste obovato—lineares,0.5 mm longae,
prope apieem sparse ciliolatae. Flores pistillati
8 广 西 植 物 3O卷
haud evoluti.
多年生草本。茎高约 40 cm,基部粗 2.5 mm,
无毛,2或3回分枝;末回小枝纤细,长3—12 cm,粗
0.8—1 mm。叶互生,具短柄,无毛;叶片薄纸质,斜
椭圆形或狭卵形,长 1.6—5.5 cm,宽 l一2 cm,顶端
渐尖,基部斜楔形 ,边缘具钝齿 ,钟乳体密或稍密,明
显或不明显,杆状 ,长 0.2—0.4 mm,半离基三 出
脉 ,侧脉 3对;叶柄长 0.8—2.5 mm;托叶钻形,长
约 1.8 mm。雄头状花序一个与一个雌状花序同生
末回小枝顶端 叶腋 ,具 6花;花序梗细 ,长 2—2.5
cm,无毛;花序托不明显;苞片 2,膜质,横长圆形,长
约 1.2 mm,宽 2 mm,无毛,顶端的刀片状突起长 2
ram;小苞片约 5,条形 ,长 0.8—1 mm,无毛。雄花
蕾近球形,直径 1.8 mm,无毛。雌头状花序多单生
叶腋,无梗;花序托宽长圆形,长约 4.8 mm,宽 4
mm,中部 2浅裂,无毛;外方苞片 2,对生,较大,扁
卵形 ,不明显,顶端角状 突起长 1.2 mm,内方苞片
约 2O,不等大,小,扁卵形或不 明显,无毛 ,顶端的突
起角状,斜条形或斜倒卵形,长 0.3—1.3 mm,、宽
0.2-0.7 mm;小苞片密集 ,半透明,狭倒卵状条形,
长 0.5 mm,近顶端有稀疏短缘毛。雌花尚未发育。
贵 州 (Guizhou). 紫 云 (Ziyun):猴 场
(Houchang),alt.1000 m,石灰岩山洞中(in a cave
of a lime-stone hil1),花 白色 (f1.white),2004—09—
2O,税玉民,陈文红,张美德,魏志丹(Y.M.Shui,
W.H.Chen,M.D.Zhang& Z.D.Wei)B2004—508
(holotype,PE;isotype,KUN)。
本种与瑶 山楼梯草 Elatostema yaoshanense
W.T.Wang在亲缘关系上相接近,但本种的茎 2—
3回分枝,叶边缘有钝齿,具半离基三出脉,雄头状
花序的苞片呈横长圆形,顶端有刀片状突起 ,雌头状
花序的苞片约 22枚 ,顶端有角状 、斜条形或斜倒卵
形突起,无毛而与后者相区别 。在瑶山楼梯草,茎不
分枝,叶边缘有尖牙齿,具三出脉 ,雄头状花序 的苞
片呈船形,外面顶端之下有角状突起,雌头状花序的
苞片 4枚,顶端只有角状突起,有缘毛(王文采,
l995)。
2.4富宁楼梯草 图4:A—C
Elatostema funingense W .T.Wang,sp.nov.
(sect.Elatostema ser.Cuspidata W .T.Wang)Fig.
4:A-C
Species nova haec habitu E. platyphyllo
W edd.similis,a quo foliis minoribus subtus ad COS-
tam mediam strigosis.auriculis minoribus 1.5— 2
mm longis,capituli pistillati btracteis bene evolutis
depresse ovatis vel triangularibus apice projeeturis
carentibus,floribus pistillatis tepalis destitutis dif
fert.
Herba perennis.Cauis circ.60 cm altus,basi 6
mm crassus,inferne longitudinaliter vadose 6-sul-
catus,glaber,ramosus,superne cum ramls cysto—
lithis densissimis 0.2 mm longis praeditus.Folia
alternata,breviter petiolata;laminae herbaeeae vel
papyraceae,oblique longe ellipticae,7— 18 cm Ion—
gae,2— 5.4 cm latae,apice caudatae,caudis anguste
lanceolato—linearibus margine dense denticulatis,
basi latere angustiore cuneatae eo latiore auricula—
tae,auriculis 1.5— 2 mm longis,margine inferne in-
tegrae,superne dentatae vel denticulatae,supra gla,
brae,subtus ad costam mediam strigosae,cysto—
lithis densiusculis bacilliformibus 0.1一 O.25 mm
longis,semitriplinerves,nervis lateralibus 3—4-j u—
gis;petioli 1.2— 3 mm longi;stipulae membranaee—
ae,lineari—lanceolatae,2— 2.2 cm longae,2.5— 4
mm latae,glabrae. Capitula pistillata sigulariter
axillaria,rectangularia,circ.4 mm longa,3 mm la—
ta;pedunculi 2 mm longi,glabri;receptacula oblon—
ga,cire.3 mm longa,2 mm lata,glabra;bracteae ex—
terae 2 oppositae,majores,depresse ovatae,0.7—
0.8 mm longae,1.5— 1.6 mm latae,glabrae,eae in—
ternae 1 0 minores,triangulares,circ.1 mm longae,
0.5 mm latae,dense ciliatae;bracteolae densissi—
mae,semihyalinae,spathulatae,circ.1.2 mm Ion—
gae,apice ciliatae. Flores pistillati:pedicelli circ.
0.3 mm longi,glabri;tepala nulla; ovaria ellip—
soidea,0.3 mm longa,stigmatibus parvis.
多年生草本。茎高约 60 cm,基部粗 6 mm,下
部有 6条浅纵沟,无毛,分枝,上部和枝有极密的钟
乳体(长0.2 mm)。叶互生,有短柄;叶片草质或纸
质,斜长椭圆形 ,长 7—18 cm,宽 2—5.4 cm,顶端尾
状(尾状尖头狭披针状条形,边缘有密小齿),基部狭
侧楔形,宽侧耳形(耳垂部分长 1.5—2 ram),边缘
下部全缘,上部有牙齿或小牙齿,上面无毛,下面中
脉上被糙伏毛,钟乳体稍密,杆状,长 0.1—0.25
mm,半离基三出脉 ,侧脉 3—4对 ;叶柄长 1.2—3
mm;托叶膜质 ,条状披针形 ,长 2—2.2 cm,宽2.5一
王文采 :荨麻科赤车属和楼梯草属新分类群
图 4 A—C.富宁楼梯草 A.开花茎上部;B.雌头状花序;C.小苞片和雌花。D-G.黑苞南川楼梯草
D.叶;E.雌头状花序;F.小苞片和雌花;G.瘦果。
Fig.4 A—C.Elatosterna funingense W .T.W ang A.upper part of flowering stem~B.pistilate capitulum;C.bracteole and
pistillate flower.(from holotype).D-G.E.nanchuanense W .T.W ang var.nigribracteolatum W .T.Wang
D.1eaf;E.pistillate capitulum;F.bracteoles and pistillate flower;G.achene.(from holotype)
10 广 西 植 物 3O卷
4 mm,无毛。雌头状花序单生叶腋 ,长方形 ,长约 4
mm,宽 3 mm;花序梗长 2 mm,无 毛;花序托长圆
形 ,长约 3 mm,宽 2 mm,无毛;外方 2苞片对生,较
大,扁卵形,长 0.7—0.8 mm,宽 1.5—1.6 ram,无
毛,内方苞片 1O,较小,三角形,长约 1 mm,宽 0.5
mm,密被缘毛;小苞片极密 ,半透明,匙形,长约 1.2
mm,顶端被缘毛。雌花:花梗 长约 0.3 mm,无毛;
花被片不存在;子房椭圆球形 ,长 0.3 mm,柱头小。
云南(Yunnan).富宁(Funing):板仑(Banlun),
alt.900 m,水边石壁上(on stony cliff by stream),
2005—05—08,税玉 民,陈文红 ,张美 德 (Y.M.Shui,
W.H.Chen& M.D.Zhang)B2005—030(holotype,
PE;isotype,KUN)。
本种 在 体态 上 与 宽 叶 楼 梯 草 Elatostema
platyphylum Wedd.很相似 ,本种的叶较小,长 7
— 18 cm,宽2—5.4 em,下面中脉上有糙伏毛,耳垂
部分较小 ,长 1.5—2 mm,雌头状花序的苞片正常
发育,扁卵形或三角形,无突起,雌花无花被片,可与
后者相区别。在宽叶楼梯草,叶较大,长 14—21
cm,宽 6—10 cm,无毛 ,耳垂 部分较大,长 lO一14
mm,雌头状花序的苞片强烈缩减,长约 0.2 mm,其
顶生的角状突起较大,长 0.3—0.6 mm,雌花有花
被片(王文采 ,1995)。
2.5辐毛楼梯草 图 5:A—D
Elatostema actinotrichum W .T.W ang,sp.nov.
(sect.Elatostema ser.Nanchuanensia W .T.W ang)
Fig.5:A—D
Species nova haec E.atropurpureo Gagnep.af—
finis,a quo foliis basi oblique angusteque cuneatis,
nervis lateralibus 5-j ugis,cystolithis majoribus us—
que ad 0.8 mm longis,stipulis majorbus circ.1 6
mm longis,capitulis pistillatis papilionaceis,recep—
taculis 4-1obulatis pubrulis,bracteolis minoribus at—
roviridibus haud semihyalinis obovato—linearibus
vel orbiculari—ovatis 0.15— 0.6 mm longis dense
longe ciliates haud corniculatis recedit.
Herba perennis,siccitate plus minusve nigres—
cens.Caulis circ.40 cm ahus,inferne 4 mm eras—
SUS,glaber,simplex,supra medium 8一foliatus.Folia
alternata,sessilia vel subsessilia,glabra; laminae
papyraceae,oblique oblance0latae,interdum leviter
faleatae,12— 18 cm longae,2.8— 5.8 cm latae,api—
ce longe acuminatae,acuminibus anguste triangu—
laribus integris,basi oblique anguste cuneatae,mar—
gine supra basin dentatae,cystolithis densissimis
conspicuis bacilliformibus 0.2— 0.8 mm longis,
penninerves,nervis lateralibus 5-iugis; stipulae
membranaceae,lineari—lanceolatae,circ.1.6 etrl Ion—
gae,2.5 mm latae.Capitula pistillata binatim axil—
laria,papilionacea;pedunculi eomplanati,eirc.1.5
mm longi,-puberuli;receptacula papilionacea,circ.
7 mm longa,5 mm lata,4一lobulata,depresse puber-
ula;bracteae circ.28,late triangulares vel triangu—
lares,0.7— 0.8 mm longae,0.6— 1.2 mm latae,ex-
tus puberulae; bracteolae densissimae,membra—
naceae,atrovirides,obovato—lineares vel orbieulari—
ovatae,0.15— 0.6 mm longae,dense ciliatae,pilis
0.2— 0.3 mm longis.Flores pistillati:tepala nulla;
ovaria ovoidea,0.1 5— 0.2 mm longa,stigmatibus
usque ad 0.3 mm longis.
多年生草本,干时多少变黑色。茎高 40 cm,下
部粗 4 mm,无毛,不分枝,中部 以上有 8叶。叶互
生,无柄或近无柄 ,无毛;叶片纸质 ,斜倒披针形 ,有
时稍镰状 ,长 12—18 cm,宽 2.8—5.8 cm,顶端常渐
尖(渐尖头狭三角形,全缘),基部斜狭楔形,边缘基
部之上有牙齿,钟乳体极密,明显,杆状,长 0.2—
0.8 mm,羽状脉,侧脉 5对;托叶膜质,条状披针形,
长约 1.6 cm,宽 2.5 mm。雌头状花序成对腋生,蝴
蝶形;花序梗扁平,长约 1.5 mm,被短柔毛;花序托
蝴蝶形,长约 7 mm,宽 5 mm,4浅裂,被贴伏短柔
毛;苞片 约 28,宽 三角 形或三 角形,长 0.7—0.8
mm,宽 0.6~1.2 mm,外面被短柔毛;小苞片极密,
膜质 ,黑绿色,倒卵状条形或 圆卵形,长 0.15—0.6
mm,密被长缘毛,毛长 0.2—0.3 mm。雌花:花被
片不存在 ;子房卵球形 ,长 0.15—0.2 mm,柱头长
达 0.3 lTlm。
广西(Guangxi).那坡 (Napo):百南 (Bainan),
ah.350 m,路边(road~side),植物高 40 cm(plant 40
cm tal1),2004—02—05,税玉民,陈文红(Y.M.Shui&
W .H.Chen)B2004~441(holotype,PE;isotype,
KUN)。
本种与深紫楼梯草 Elatostema atropurpureum
Gagnep.在亲缘关系上相近,但本种的叶基部斜狭
楔形,有侧脉 5对,钟乳体较大,长达 0.8 mm,托叶
较大,条状披针形,长约 16 mm,雌头状花序蝴蝶
形 ,花序托 4浅裂 ,被短柔毛,小苞片较小,黑绿色,
王文采:荨麻科赤车属和楼梯草属新分类群 11
图 5 A—D.辐毛楼梯草 A.开花茎上部;B.雌头状花序;C.小苞片;D.雌花
E—H.短角南川楼梯草 E.叶;F.雌头状花序;G.苞片;H.小苞片。
Fig.5 A—D.Elatostema actinotrichum W .T.W ang A.upper part of flowering stern B·pistilate
capitulum;c.bracteoles;D.pistilate fl。wer.(from hol。type).E-H.E.nanchuanense W .T.W ang Var
brachyceras W .T.W ang E.1eaf;F.pistilate capitulum;G.bract;H.bracteole·(frolI1 holotype)
12 广 西 植 物 30卷
不半透 明,倒 卵状条 形或 圆卵形 ,长 0.15—0.6
mm,密被长缘毛,无突起,而 与后者相 区别。在深
紫楼梯草,叶基部斜楔形,有侧脉 6—7对,钟乳体较
小 ,长 0.25 mm,托叶较小,三角形 ,长 2 mm,雌头
状花序近圆形,花序托 6深裂,无毛,小苞片较大,淡
褐色 ,半透明,长圆形或钻性,长 1—1.2 mm,顶端
常有角状突起,无毛或近无毛(王文采,1995)。
6a.黑苞南川楼梯草 (变种) 图 4:D-G
Elatostema nanchuanense W.T.Wang var.nigribrac-
teolatum W.TI Wang,var.nov.(sect.Elatostema ser.
Nanchuanensia W.T.Wang)Fig.4:I)_G
A var.nanchuanensi differt capituli pistilati
bracteis haud corniculatis,bracteolis nigris nec al—
bidis nec semihyalinis.In var.nanchuanensi,capit—
uli pistillati bracteae apice longe corniculatae,brac—
teolae albidae et semihyalinae.
云南(Yunnan).麻栗坡(Malipo):八里河瀑布
(Balihe Waterfal1),ah.900 IT1,2005-05—07,税玉民,
陈文红,张美德,魏志丹,刘广福(Y.M.Shui,W.H.
Chen,M.D.Zhang,Z.D.Wei 8L G.F.Liu)B2005—
006(holotype,PE;isotype,KUN)。
本变种的雌头状花序苞片无角状突起 ,小苞片
黑色 ,不半 透明,而与模 式变种 var.nanchuanense
相区别。在模式变种,雌头状花序苞片顶端有长角
状突起 ,小苞片呈白色,半透明。
6b.短角南川楼梯草(变种) 图 5:E—H
Elatostema nanchuanense W .T.Wang var.
brachyceras W.T.W ang,var.nov.(sect.Elatoste—
ma ser.Nanchuanensia W.T.W ang)Fig.5:E_H
A var.nanchuanensi differt capituli pistillati
bracteis apice breviter corniculatis, cornibus
bracteis brevioribus 0.2— 0.4 mm longis,bracteolis
nigris nec albidis et semihyalinis nec brunneo—
puncticulatis.In var.nanchuanensi,capituli pistil—
lati bracteae apice longe corniculatae,conrnibus
bracteas superantibus 0.6— 1.2 mm longis,et
btracteolae albidae,semihyalinae,dense brunneo—
puncticulatae.
广西 (Guangxi).靖西 (Jingxi):通灵 大峡谷
(Tongling Valey),2005—05—22,税玉民,陈文红,张
美德 (Y.M.Shui,W.H.Chen & M.D.Zhang)
B2005—411(holotype,PE;isotype,KUN)。
本变种的雌头状花序苞片顶端的角状突起比苞
片短 ,长 0.2—0.4 miD_,小苞片呈黑色,不呈白色,
不半透 明,无 褐 色小 点,而 与模式 变种 var.nan-
chuanense不同。在模式变种,雌头状花序苞片顶端
的角状突起 比苞 片长,长 0.6—1.2 mm,小苞片呈
白色,半透明,有密的褐色小点。
致谢 蒙中国科学院昆明植物研究所税玉民博
士惠借标本并赠送植物研 究所标本馆(PE)珍贵标
本,孙英宝先生为本文绘图,谨此表示深切感谢。
参考文献 :
王文采.1995.Pelliona&Elatoste~na.中国植物志[M].北京
科学出版社,23(2):16O一317