免费文献传递   相关文献

Two new species of Elatostema (Urticaceae)from southeastern Yunnan

云南东南部楼梯草属二新种



全 文 :广 西 植 物 Guihaia 31(2):143— 147 2011年 3月
DOI:10.3969/j.issn.1000—3142.2011.03.001
云南东南部楼梯草属二新种
王文采
(中国科学院 植物研究所 系统与进化植物学国家重点实验室,北京 100093)
摘 要 :描述了从云南东南部发现的荨麻科楼梯草属二新种,其中黄连山楼梯草隶属于骤尖楼梯草组骤尖楼
梯草系 ,腺点楼梯草隶属于骤尖楼梯草组盘托楼梯草系。
关键词 :荨麻科 ;楼梯草属;新种;云南 ;中国
中图分类号:Q949 文献标识码 :A 文章编号:1000—3142(2011)02—0143—05
Two new species of Elatos tema(Urticaceae)
from southeastern Yunnan
WANG Wen_Tsai
(State Key Laboratory of Systematic and Evolutionary Botany,
Abstract:Two species of the genus Elatostema(Utricaceae),E.
Cuspidata and E.adenophorum belonging to sect.Elatostema
Yunnan.
Chinese Academy of Sciences,Beijing 100093,China)
huanglianshanicum belonging to sect.Elatostema ser.
ser.Dissecta,are described as new from southeastern
Key words:Urticaeeae;Elatostezr~;new species;Yunnan;China
近年来 ,同事兰科专家金效华博士对云南植物
区系进行了广泛 、深入 的考 察,采集 到大量植 物标
本。2010年初 ,我从他于 2008年在 贡山采集 的标
本中发现了新种厚苞楼梯草 Elatostema apicicras—
sum W.T.Wang(王 文 采 ,2010)。最 近 ,从 他 于
2009年在云南 东南部采集的标本 中发现 了楼梯 草
属又二新种 ,现在本文中发表 。
楼梯草属 Elatostema Forst.
黄连山楼梯草 图 1:H—J
Elatostema huanglianshanicum W .T.W ang,
sp.nov.(sect.Elatostema ser.Cuspidata W .T.
Wang)Fig.1:H—J.
Species nova haec est affinis E.balansae Gag
nep.,quod caulibus glabris vel apice sparse puber—
ulis,foliis subtus glabris vel sparse puberulis
plerumque semitriplinervibus,bracteis involucrali—
bus pistillatis depresse ovatis inconspicuis omnibus
apice corniculatis differt.
Herba perennis.Caules 30— 50 cm alti,supra
medium dense antrorseque strigosi,inferne longitu—
dinaliter vadoseque 4-sulcati,cystolithis minutis
densis notati,simplices,7— 1 1-foliati.Folia brevit—
er petiolata vel sessilia;laminae papyraceae,oblique
ellipticae vel oblique angusteque obovatae,(1.4一 )
4.6— 10.8 em 1ongae,(O.6)2.6— 4 cm latae,apice
acuminatae,acuminibus margine utrinque minute 2
~ 4-denticulatis。basi oblique cuneatae ve1 latere
latiore subauricu1atae。margine denticulatae,supra
sparsissime strigosae vel glabrae,subtus ad nervos
basales et laterales dense strigosae,trinerves,nerv—
is lateralibus 3—4-j ugis supra planis subtus prom—
inulis,cystolithis densis conspicuis bacilliformibus
收稿 日期 :2011-01—28 修回日期 :2011一O2 20
基金项目:国家 自然科学基金(30870146)[Supported by the National Natural Science Foundation of China(30870146)]
作者简介 :王文采(1926一)’男,研究员/教授,中国科学院院士,著名植物分类学家,长期从事有花植物分类学研究 。
144 广 西 植 物 31卷
0.2—0.5 mm longis;petioli usque ad 2 mm longi:
stipulae anguste lanceolatae vel lineares.5——6 mm
longae,glabrae,virides.Capitula staminata ignota.
Capitula pistillata singulariter axillaria;pedunculus
longae,0.8— 1.8 mm latae,ciliatae,plerumque
haud corniculatae。1—2 majores apice corniculatae。
cornibus 0.6 mm longis;bracteolae numerosae,
dense,membranaceae,semihyalinae,oblancoelatae
vel anguste lineares,1— 1.5 mm longae。superne
ciliatae. Achenia brunneola,ovoidea,ca.0.5 mm
longa,1ongitudina1iter 6-costata;staminodia 3,ob—
trapezoideo—quadrata,ca.0.1 mm longa,glabra.
多年生草本。茎高 3O一50 cm,中部以上 密被
向前展的糙伏毛,下部具 4条浅纵沟和密集小钟乳
体,不分枝,具 7—11叶。叶具短柄或无柄 ;叶片纸
质,斜椭圆形或斜狭倒 卵形 ,长(1.4一)4.6—10.8
cm,宽(0.6一)2.6—4 cm,顶端渐尖(尖头每侧有 2
— 4小齿),基部斜楔形或在宽侧近耳形 ,边缘有小
牙齿 ,上面被极疏糙伏毛或无毛,下面基出脉和侧脉
上密被糙伏毛,具三出脉 ,侧脉 3—4对 ,上面平,下
面微隆起,钟乳体密,明显,杆状 ,长 0.2—0.5 mm;
叶柄长达 2 mm;托叶狭倒披针形或条形,长 5—6
mm,无毛,绿色。雌头状花序单独腋生;花序梗长
约 1 mm,有短柔毛;花序托长方形,长约 8 mm,宽
5.5 mm,在中部缢缩,被贴伏短柔毛 ;总苞片约 12,
正三角形或三角形 ,长约 1 mm,宽 0.8— 1.8 mm,
被缘毛 ,多无角状突起 ,1—2枚较 大者顶端有角状
突起 (突起长 0.6 ram);小苞片多数 ,密,膜质 ,半透
明,倒披针形或 狭条形 ,长 1—1.5 mm,上部被 缘
毛 。瘦果淡褐 色,卵球形 ,长约 0.5 mm,有 6条纵
肋 ;退化雄蕊 3,倒梯状方形 ,长约 0.1 mm,无毛 。
云南(Yunnan):绿春(Luchun),黄连山(Huan—
glian Shan),骑马坝(Qimaba),马玉桥 (Mayuqiao),
alt.1 500 m,2009—06—25,金效华 ,刘冰 ,刘博 ,权旭 ,
苏俊霞,钟轶(Jin Xiao hua,Liu Bing,Liu Bo,Quan
Xu,Su Jun—xia,Zhong Yi)168(holotype,PE),169
(PE)。
本种在亲缘关系方面接近华南楼梯草 E.bal—
n Sn Gagnep.,但本种的茎中部以上和叶下面基出
脉和侧脉都密被糙伏毛,叶具三出脉,雌头状花序总
苞片明显,呈正三角形或三角形 ,多数 无突起 ,只 1
— 2枚较大者在顶端具角状突起而不 同。在华南楼
梯草 ,茎无毛或顶端疏被短柔毛,叶下面无毛或疏被
ca.1 mm longus,puberulus;receptaculum rectan—
gulare,ca.8 mm longum ,5.5 mm latum ,medio
constrictum,depresse puberulum;bracteae involu—
crales ca.1 2,deltoideae vel triangulares,ca.1 mm
短柔毛,多具半离基三出脉 ,雌头状花序总苞片不明
显,呈扁卵形,所有总苞片在顶端均具角状突起(王
文采 ,1995)。
腺点楼梯草 图 1:A—G
Elatostem a adennophorum W . T. W ang,sp.
nov.(sect.Elatostema ser.Dissecta W .T.W ang)
Fig.1:A—G
Ob folia semitriplinervia,capitula staminata
longe pedunculata receptaculis discoideis praedita
et achenia tuberculata species nova haec ad sect.
Elatostema ser.Dissecta W .T.W ang pertinet,et
est affinis huj us seriei monotypicae E.dissecto
Wedd.,quod foliorum cystolithis majoribus 0.3—
0.7 mm longis,petiolis brevioribus usque ad 0.5
mm longis,capitulorum staminatorum receptaculis
minoribus usque ad 10 mm longis haud glandulo—
sis,bracteis involucra,libus staminatis numerosis
triangularibus, bracteolis staminatis glabris,
bracteis involucra,libus pistillatis haud cornicula—
tis,bracteolis pistillatis semihyalinis albidis sparse
breviterque ciliatis abhorret;ob habitum ,folia
semitriplinervia,capitulorum staminatorum recep—
tacula rectangularia, capitulorum pistillatorum
bracteas involucrales numerosas apice longe cornic—
ulatas et achenia tuberculata ea est etiam similis E.
atroviridi W .T.W ang(sect.Elatostema ser.Atro—
viridia W .T.W ang(W ang,201 1),quod caulibus
prope apicem sparse puberulis,foliis supra sparse
strigosis subtus ad nervos puberulis, capitulis
staminatis involucris carentibus,eorum pedunculis
brevioribus usque ad 1.5 cm longis,eorum recep—
taculis haud glandulosis,bracteolis pistilatis semi—
hyalinis albidis breviter ciliatis praeclare distingui—
tur.
Herba perennis,dioecia.Caules 35— 100 cm
alti(e collectoribus),supra basin ca.3 mm crassi,
glabri,longitudinaliter tenuiterque 6-sulcati,ra—
mose.Folia breviter petiolata,glabra;laminae her—
baceae,oblongae vel oblanceolato—oblongae,(1一
2期 王文采 :云南东南部楼梯草属二新种 l45

0

图 1 A G.腺点楼梯草 A.雄茎上部;B.雄头状花序下面观;c.雄小苞片;D.雄花蕾;E.雌头状花序;F.雌小苞片;G.瘦果和退化
雄蕊。H J.黄连山楼梯草 H.雌株上部;I.雌头状花序,下面观;J.雌小苞片和瘦果。(孙英宝 绘图)
Fig.1 A ( .Elatoatema adenophorum A.upper part of flowering staminate stem;B.staminate capitulum,seen from beneath;C.
staminate bracteoles;D.staminate flower bud(from holotype);E.pistillate capitulum,seen from beneath;F.pistillate bracteole;G.achene
and stamin0des(frona Jin Xiao—Hua et a1.705).H—J.Elatostema huanglianshanicum H.upper part of flowering pistillate stem;I.pis—
tillate capitulum,seen from beneath;J.pistillate bracteoles and achene(from holotype).(Drawn by Sun Ying Bao)
146 广 西 植 物 31卷
4.5一 )9— 21 cm longae,(0.5— 2一 )3—6 cm |atae,
apice longe acuminatae,acuminibus integris,basi
oblique cuneatae vel latere latiore late cuneatae vel
subrotundatae,margine supra basin denticulatae vel
crenatae。semitriplinerves,nervis lateralibus 3— 4一
j ugis supra planis subtus leviter prominulis,cysto—
lithis densis leviter conspicuis bacilliformibus 0.1
— 0.25 mm longis;petioli 1— 6 mm longi;stipulae
tenuiter subulatae vel anguste lineares,2— 1 5 mm
longae,virides.Capitula staminata singulariter ax—
illaria,longe pedunculata;pedunculus 4— 1 0 ClTI
longus,glaber;receptaculum rectangulare,15— 27
mm longum ,10— 17 mm latum medio constrictum ,
glabrum,dense glanduloso—punctulatum;bracteae
involucrales ca.8,depresse ovatae vel transverse
lineares,1.8— 2 mm longae,5.5— 10 mm latae,api—
ce truncato—rotundatae vel truncatae,glabrae;brac—
teolae numerosae, densissimae, membranaceae,
semihyalinae,albidae,anguste obovatae vel spathu—
latae,2— 3 mm longae,superne ciliatae.Alabastra
staminata breviter pedicellata,subglobosa,ca.1 mm
in diam.,apice breviter 4-corniculata et pauce pilo
sa.Capicula pistillata singulariter axillaria;pedun—
culus ca.5 mm longus,glaber;receptaculum irregu—
lariter rectangulare,6— 12 mm longum,5— 9 mlTl
latum ,glabrum;bracteae involucrales ca.60,trian—
gulares vel deltoideae,0.3~ 1 mm longae,0.2— 2
mm latae,margine eiliatae,apice longe cornicula—
tae,cornibus 0.5— 1.5 mIi1 longis;bracteolae nil—
merosae,densissimae,virides,lineari—oblanceolatae,
0.3~ 0.6 mm longae,dense longeque ciliatae,ciliis
0.3— 0.5 mm longis. Achenia brunneola,subob—
longa。ca.0.8 mtTl longa,dense tuberculata,basi an—
gustata;staminodia 3,late obovoidea,ca.0.2 mm
longa,dorso pilis unicis vel binatis tecta.
多年生草本 ,雌雄异株。茎高 35—100 cm,基
部之上粗约 3 mm,无毛,有 6条细纵沟,分枝。叶
有短柄 ,无毛 ;叶片草质 ,长圆形或倒披针状长圆形,
长(1~4.5一)9—21 cm,宽(0.5—2一)3—6 cm,顶
端长渐尖(尖头全缘),基部斜楔形或在宽侧宽楔形
或圆形 ,边缘在基部之上具小牙齿或浅钝齿 ,具半离
基三 出脉 ,侧脉 3—4对,上面平 ,下面微隆起 ,钟乳
体密,稍明显,杆状,长 0.1—0.25 mm;叶柄长 1—6
mm;托叶细钻形或狭条形 ,长 2—15 ITtm,绿 色。雄
头状花序单生叶腋,具长梗 ;花序梗长 4—10 cm,无
毛 ;花序托长方形 ,长 15—27 mm,宽 10—17 mm,
中部缢缩 ,无毛 ,有密集小腺点 ;总苞 片约 8,扁卵形
或横条形 ,长 1.8—2 mm,宽 5.5—10 mm,顶端截
状圆形或截形,无毛;小苞片多数,密集,膜质,半透
明,白色 ,狭倒卵形或匙形,长 2—3 mm,上部被缘
毛 。雄花蕾具短梗,近球形 ,直径约 1 mm,顶端有 4
短角状突起,并被少数毛。雌头状花序单生叶腋;花
序梗长约 5 mm,无毛;花序托不规则长方形 ,长 6—
12 mm,宽 3—9 mm,无毛 ;总苞片约 60,三角形或
正三角形 ,长 0.3—1 mm,宽 0.2—2 mm,被缘毛 ,
顶端具角状突起 (突起长 0.5—1.5 ram);小苞片多
数 ,密集 ,绿色 ,条状披针形 ,长 0.3—0.6 mm,密被
长缘毛(毛长 0.3—0.5 mm)。瘦果淡褐色 ,近长圆
形 ,长约 0.8 miTt,有密瘤状突起 ,基部变狭 ;退化雄
蕊 3,宽倒卵球形 ,长约 0.2 mm,背面有 1—2根毛。
云南(Yunnan):马关(Maguan),古林箐(Gulin—
qing),alt.576 rn,植株高 35—100 cm,2009—07—04,
金效华,刘冰 ,刘博 ,权旭 ,苏俊霞,钟轶(Jin Xiao-hua,
I』u Bing,Liu 13o,Quan Xu,Su Jun-xia,Zhong Yi)704
(舍,holotype,PE),703(舍,PE),705(早,PE)。
根据本种的叶具半离基三出脉 ,雄头状花序具
长花序梗和盘状花序托,瘦果具瘤状突起等特征,本
种应隶属于骤尖楼梯草组 的单种系盘托楼梯草 系
sect.Elatostema ser.Dissecta W.T.Wang(王文采 ,
2011),与此系的盘托楼梯草(E.dissectum wedd.)
的区别在于:叶的钟乳 体较小 ,长 0.1—0.25 mrn,
叶柄较长 ,长 1~6 mm,雄头状花序的花序托较大 ,
长 15—27 mm,有密集的腺点[在我国楼梯草属 234
种(王文采,2011)中,只有本种的雄花序托具腺体],
其雄总苞片约 8枚,呈扁卵形或横条形 ,雄小苞片被
缘毛,雌总苞片顶端具长角状突起 ,雌小苞 片绿色,
不半透明,密被长缘毛,而可 区别 。在盘托楼梯草 ,
叶的钟乳体较大 ,长 0.3—0.7 mm,叶柄较短,长达
0.5 IBm,雄头状花序的花序托较小 ,长达 10 mm,不
具腺体,其雄总苞片多数,呈三角形 ,雄小苞片无毛 ,
雌总苞片不具角状突起,雌小苞 片半透明,白色 ,疏
被短缘毛(王文采 ,1995)。
此外 ,本种在体态 ,叶的脉序 ,雄头状花序形状 ,
雌头状花序的总苞苞片多数 ,顶端具长角状突起 ,瘦
果具瘤状突起等方面,与骤尖楼梯草组深绿楼梯草
系 ser.Atroviridia W.T.Wang(王文采 ,20¨ )的深
2期 王文采 :云南东南部楼梯草属二新种 147
绿楼梯草(E.atroiride W.T.Wang)相似,但是本种
的茎和叶均无毛,雄头状花序具 由 8枚苞片形成 的
总苞 ,其花序梗较长 (长 4—10 cm),其 花序托有 密
集的腺点 ,雌小苞片绿 色,不半透明,密被长缘毛而
不 同。在深绿楼梯草 ,茎顶端被短柔毛,叶上面疏被
糙伏毛,下面脉上被短柔 毛,雄头状 花序不具 总苞 ,
其花序梗较短 ,长达 1.5 cm,其花序托不具腺体 ,雌
小苞片半透明 ,呈白色,疏被短缘毛(王文采,1995)。
致谢 深切感谢孙英宝先生为本文绘 图。
参考文献:
王文采.1995.Elatostema[A].中国植物志[M].北京:科学
出版社 ,23(2):187—317
Wang WT(王文 采 ).2010.Notes on the genus Elatostema
(Urticaceae)(楼 梯 草属 研 究 随 记 )[J].Guihaia(广 西植
物),30(6):713—727
Wang WT(王文 采).20 1 1.Nova classificatio specierum sini—
carum Elatostematis(Urticaceae)(中国荨麻 科楼梯 草属新
分类)[J].Guihaia(广西植 物),待刊
< 一 ●( 1)●< 一 > ●t)⋯ ~ 一 ⋯ > ⋯ <> ●< )⋯ <> () ●< >⋯ ( >●(> ㈣ (> ●<> ⋯ <> ●( >●<> ●<> ●() ●<> ●<> .‘ ).< >●( > <) Ⅲ <> ●< >●<> <> <> ●(>●
广西植物 声明
为了扩大影响 ,推进科技信息交流的网络化进程 ,我刊已先后人编《中国学术期刊(光盘版)》、万方数
据 一一数字化期刊群 、中文科技期刊数据库 、中文电子期刊服务 (CEPS)数据库等出版介质。凡 向本刊投
稿并被录用 的稿件 ,将一律 由编辑部统一纳入《中国学术期刊(光盘版)》、万方数据一一数字化期刊群 、中
文科技期刊数据库、中文电子期刊服务(CEPS)数据库等电子出版介质,为读者提供信息化服务。
为了促进期刊的全球标准化,促进学术信息的网络传播与利用,提高期刊的全球影响力。我刊从
2011年开始 ,已加入由北京万方数据股份有限公司运行的中文 DOI。注册机构 。此注册机构是 IDF(国际
DOI基金会 )正式授权的 DOI注册机构 ,负责开展各种中文数字资源 的 DOI注册及服务 。DOI为数字信
息提供了全球唯一的身份标识 。
如有不同意将纸质出版物以外的其 它各种出版权 (包括光盘 、网络 电子期刊等版权)转让给本刊的,
请在投稿时予以说明。本刊付给作者的稿酬已包含以上出版介质服务报酬,除此外不再另付。
读者可通过以下网址查询浏览本刊内容。并征订本刊:
http://journa1.gxzw.gxib.cn
http {} .gxib.cn
http://gxzw.periodicals.net.en
http://gxzw.chinajourna1.net.cn
《广西植物》编辑部
2011年 3月 22日