免费文献传递   相关文献

NOTULAE DE RANUNCULACEIS SINENSIBUS( XIX)

中国毛茛科植物小志(十九)



全 文 :BULLETINOF BOTANICAL RESEARCH
第 16 卷 第 2 期 1996 年 4 月
Vol.16  No.2 Apr.,  1996
中国毛茛科植物小志(十九)①
王文采
NOTULAE DE RANUNCULACEIS SINENSIBUS(XIX)
Wang Wen-tsai
〔摘 要〕 本文描述了中国毛茛科的四新种和四新变种 ,做出三新组合 ,报导
了 Delphinium tabatae , Thal ictrum petatoideum , 和 Callianthemum cuneilobum
的新分布 ,恢复了 Delphinium eriostylum L vl.的种的等级 ,将 Delphinium gran-
di f lorum L.var.glandulosum W .T .Wang 处理为同物异名 。
关键词 毛茛科;中国;新分类群;分类学杂记
1 、粗距狭序翠雀花 (变种)
Delphinium wrightii Chen var.subtubulosumW .T .Wang var.nov.
A .var.w rightii differt calcare sepalino breviore crassiore conico-tubuloso 1.1 -1.5cm
longo basi 4-6mm diam., petalis g labris.
Yunnan(云南):Qiaojia(巧家),Oct .1981 , Yang Sheng-zhi (杨声智)s.n.(holotype ,
KUN)。
本变种的萼距较短 ,较粗 ,长 1.1 —1.5cm ,基部粗 4—6mm ,花瓣无毛而与模式变种不
同;在模式变种(产四川木里),萼距钻形 ,长 1.6—2cm ,基部粗 2.5—4mm ,花瓣顶部被短睫
毛。
2 、吉隆翠雀花
Delphinium tabatae Tamura in Acta Phy totax .Geobot.37(4-6):156.1986.
西藏:吉隆 ,3500m ,1990 , 09 ,11 ,李渤生等 13676(PE)。
分布:在我国西藏首次记录;尼泊尔 。
本种的茎被开展白色较长柔毛 ,小苞片生花梗顶端 ,与花邻接而与东北高翠雀花 D .
korshinskyanum Nevski相近缘 ,但小苞片较大 ,披针状条形 ,长达 15mm ,宽达 3mm ,退化雄
蕊二深裂 ,心皮被短柔毛而不同;在东北高翠雀花 ,小苞片较小 ,长 4—5mm ,宽 0.8—1mm ,
退化雄蕊二浅裂 ,心皮无毛。
① 本文作者单位:北京 ,中国科学院植物研究所(Institute of Botany , Academia S inica , Bei jing 100093)。 1995年 10月收到本文。
3 、环距黑水翠雀花 (变种)
Delphinium potaninii Huth var.bonvalotii (Franch .)W .T .Wang , st.et comb.nov.
--D .bonvalotii Franch .in Bull.Soc.Philom.Paris , ser.8 , 6:165.1893;Huth in Bot.
Jahrb.20:434.1895;W.T.Wang in Acta Bot .Sin.10:154.1962;et in Fl.Reipubl.
Pop.Sin.27 :410.1979.
四川:近康定 ,H.d Orléans et Bonvalot s.n.(holotype , P , 未见);冕宁 ,武素功 2123;
汉源 ,刘振书 589;峨眉山 ,杜大华 214;二郎山 ,胡文光 87808;宝兴 ,曲桂龄 3246 ;茂县 ,何
铸 ,周子林 12973;平武 ,蒋兴鹿各10857。
分布:四川西部 。
A .Franchet 发表 D .bonvalotii Franch.时指出 ,此种接近 D.fargesi i Franch .(为
D .po taninii Huth 的异名),但萼距强烈螺旋状弯曲而不同 。从上列标本中发现萼距有时弯
曲程度较小 ,只向下成 90°弯曲(武素功 2123 ,曲桂龄 3246),这时就与 D .potaninii 难于区
分 ,因此本文将其降级作为后者的变种 。
3a.乡城翠花 新等级
Delphinium humilius(W .T .Wang)W .T .Wang , st.nov.———D .pachycentrum
Hemsl.var.humilius W .T .Wang in Fl.Reipubl.Pop.Sin .27:394 , 613.1979.
A .D .pachycentro Hemsl.differt racemi rhachidi cum pedicellis pilis albis eglandulosis et
luteis glandulosis tecta , sepalis intus glabris , staminodiorum limbis 2-partitis , carpellis 4-6.
herba perennis.Rhizoma elongatum , usque ad 25cm longum , 2.5 -6mm crassum .Gaulis
20-28cm altus , adpresse puberulus , simplex vel 1 -2-ramosus , 4-6-foliatus.Folia basalia
nulla.Folia caulina longe vel longiuscule petiolata;laminae coriaceae , pentagonae , 2.7 -4cm
longae , 4 -7cm latae , 3 -partitae , lobo centrali anguste rhombico vel rhombico 3 -lobato
margine pauce dentato , lobis lateralibus oblique flabellatis inaequaliter 2 -part itis , utrinque
sparse adpresse puberulae;petioli 3-9cm longi , sparse puberuli , basi anguste vaginati.Race-
mus 3.5-8cm longus , 3-6-flo rus;rhachis cum pedicellis adpresse albo-puberula et luteo-
g landuloso-puberula;bracteae inferae foliaceae , superae lineares;pedicelli 1.5 -4.2cm longi ,
prope apicem 2 -bracteolati;bracteolae lineares , 8-14mm longae , 1.2-2mm latae , puberu-
lae.Sepala purpureo -caerulea , ex tus pubescentia , intus glabra , id superum oblongo -ova-
tum , 1.5 -2cm longum , ca.0.9cm latum , calcare cylindrico 1.5-1 .8cm longo levi ter decur-
vato basi 3 -3.5mm crasso , lateralia et infera 1 .5 -1 .7cm longa.Petala apice 2 -lobata ,
g labra , Staminodiorum limbi obco rdati , 7-9mm longi , 5 -6mm lati , paulo ultra medium 2-
part iti , ventre supra basin luteo-barbati;ungues 4-5mm longi.Stamina g labra , vel filamen-
tis marg ine sparse pilosis.Carpella 4-6 , ovariis luteolo-pubescentibus.
Sichuan(四川):Xiangcheng(乡城), Mount Huashan(滑山), alt.4800m , on gravelly
slopes , 17 Aug.1973 , Sichuan Veg.Exped.(四川植被调查队)3173 (holo type of D .
Pachycentrum Hemsl.var.humilius , PE);same locality , Rexi(热习), alt .4600 -4700m ,
on meadow s , 13 Aug.1981 , Qinghai-Xizang Exped.(青藏队)4062(PE)。
Yunnan (云南):Zhongdian(中甸), Dongw ang (东旺), alt.4600m , 23 Jul.1984 , Yang
Jing -sheng (杨竞生)670 (PE);same locality , 2 Aug.1976 , Yang Jing -sheng 8331
156 植  物  研  究              16 卷
(PE)。
本类型的花序轴和花梗被白色短柔毛和黄色短腺毛 ,萼片内面无毛 ,退化雄蕊瓣片 2深
裂 ,心皮 4—6枚 ,而与粗距翠雀花 D .pachycentrum Hemsl.(花序轴和花梗只被白色短柔
毛 ,无黄色腺毛 ,萼片内面被短柔毛 ,退化雄蕊瓣片微凹或二浅裂 ,稀二裂稍超过中部 ,心皮
3枚)有明显区别 ,二者应是不同的种 ,因此 ,我在 1979年将此类型作为粗距翠雀花的变种
处理是错误的 ,在本文中将其提升为种的等级 。
4 、毛梗翠雀花
Delphinium eriostylum Lévl.in Bull.Herb.Boiss.ser.2 , 6 :505.1906 ;W.T .Wang
in Acta Bo t.Sin.10 :147 .1962;Munz in Journ.Arn.Arb.49 :327 , fig.19 , c.1968.-
-D .bonvalotii Franch .var.eriosty lum (Lévl.)W.T .Wang in Fl.Reipubl.Pop.Sin.
27:410.1979 .
var.eriostylum
Folia utrinque sparse st rigulosa.
贵州:Ta-tsong , Kouy-hoa , Esquirol 141 (D .eriosty lum Lév l.的 holo type , E);清
镇 ,邓世纬 90121 (IBSC);正安 ,钟补勤 573;赫章 , 2200m ,赫章普查队 86—25;思南 ,800m ,
李申太 58。四川:南川 ,1300m ,刘正宇等 1609 。
分布:贵州 ,四川东南部。
D .eriostylum Lévl.的顶生总状花序含少数花 ,并且多少呈伞房状 ,花序轴和花梗被黄
色短腺毛而与 D.potanini i Huth (顶生总状花序较长 ,具多数花 ,花序轴和花梗无毛)不
同 ,在《中国植物志》27卷中我错误地将其降级作为 D.bonvalot ii Franch .的变种 ,现在本
文中恢复其原来种的等级 。var.hispidum 的叶密被长糙硬毛而与叶疏被糙伏毛的模式变
种不同。
4a.糙叶毛梗翠雀花 (变种)
var.hispidum (W .T .Wang)W .T .Wang , comb.nov.———D.bonvalot ii Franch.
var.hispidum W .T .Wang in Fl.Reipubl.Pop .Sin.27:412 , 614.1979 .
Folia utrinque dense hispida.
贵州:望谟 ,1200m ,贵州队 60 —1027(holotype , PE)。
分布:望谟特有变种 。
5 、腺毛翠雀 (变种)
Delphinium grandiflorum L.var.gilgianum (Pilger)Finet et Gagnep.in Bull.Soc.
Bot.France 51 :483 .1904.———D .chefoense Franch .in Bull.Soc.Philom.Paris , ser.8 ,
5:170 .1893;Huth in Bo t.Jahrb.20:465.1895;W .T .Wang in Fl.Reipubl.Pop.Sin.
28:447.1980.———D .gilgianum pilger in Bot .Jahrb .34 , Beibl.75 :33.1904;Hand.-
Mazz.in Acta Hort.Gotob .13:63.1939 ———D .grandif lorum L.var.glandulosum W .
T .Wang in Acta Bo t.Sin.10(3):273.1962 ;Fl.Qinling.1(2):268 , fig.229.1974;W .
T .Wang in Fl.Reipubl.Pop.Sin.28:446.1980 ;Ding et al.Fl.Henan.1:434 , fig.549.
1981 ;Fl.Jangsu.2:182.1982;J.W .Wang in He , Fl.Hebei.1 :455 .1986 ;X.W .Wang
in Qian , Fl.Anhui.2:305 , fig.603.1987;X.Y.Yu et al.in T .W .Liu , Fl.Shanxi.1:
583.1992;M .C.Chang in M .C .Chang et al.List P l.East China 165 .1993 , syn.nov.
1572 期             王文采:中国毛茛科植物小志(十九)
--D .cheilanthum auct.non Fisch .:Franch.in Mem.Soc.Sci.Nat.Cherbourg 24:198.
1884 ;Fo rb.et Hemsl.in Journ.Linn.Soc.Bot.2319.1886 , p .p .
甘肃:会宁 ,黄河队 55—5088(茎无腺毛)。陕西:周至 ,S .T .Wang s.n .(D .grandi-
f lorum var.glandulosum W .T.Wang 的 holo type , PE , 茎有腺毛);眉县 ,傅坤俊 4404(茎
无腺毛)。河北:内邱 ,刘心源 137(茎无腺毛)。安徽:全椒 ,王德群 5667(茎有腺毛)。  山
东:烟台 , Fauvel s.n.(D .chefoense Franch .的 holo type , 未见), Liu Chen -heng 19;青岛 ,
Zimmermann 192 (D.gi lgianum Pilger 的 holotype , B , 未见),F .H.Sha 117 ;威海 ,周太
炎等 2012(上列标本的茎均有腺毛)。
分布:青海东部 ,甘肃中部 ,陕西 ,山西南部 ,河北西南部 ,河南 ,安徽东部和北部 ,江苏北
部 ,山东东部。
本变种在茎是否被腺毛 ,以及叶片的大小等方面均有相当大的差异 ,我在 1962年发表
的 var.glandulosum W .T .Wang 应加归并 。
5a.光序拟弯距翠雀花 (新变种)
Delphinium pseudocampylocentrumW .T .Wang var.glabripes W .T .Wang var.nov.
A varietate typica differt racemi rhachidi pedicellis carpellisque g labris.
Sichuan(四川):Aba(阿坝), alt .3400m , in Picea forests , 18 , Jul.1984 , Chen Wei-
lie , Chen Jia-rui et al.(陈伟烈 ,陈家瑞等)7984(holotype , PE)。
本变种的花序轴 、花梗和心皮均无毛 ,而与模式变种不同;在后者 ,花序梗和花梗均被黄
色短腺毛 ,子房有稀疏短柔毛 。
6 、瓣蕊唐松草
Thalictrum petaloideum L.Sp.Pl.ed.2 , 771.1762 ;W .T .Wang in Acta Bot.Yun-
nan .6(4):376.1984.
浙江:舟山(定海),大菜花山 ,海边 ,1992 ,06 , 11 ,王国民 1614(PE)。
分布:四川西北部 ,青海东部 ,甘肃 、宁夏 、陕西 、湖北 、安徽东部 ,河南西部 、山东 、山西 、
河北 、内蒙古 、辽宁 、吉林 、黑龙江 ,在浙江舟山岛首次记录;朝鲜 ,俄罗斯西伯利亚。
本种这次发现于浙江舟山岛 ,以及下列的楔裂美花草间断地分布于四川西北部和山西
中部 ,这些有趣的星散分布或间断分布现象都可能是由于第四纪冰川的影响造成的 。①
7 、楔裂美花草
Call ianthemum cuneilobum Hand.-Mazz.in Acta Hort.Gotob.13:133.1939 ;X.Y.
Yu et al.in Acta Phy totax .Sin .29(3):276 , fig.1.1991 ;et in T .W .Liu , Fl.Shanxi.1:
651 , pl.45.1992.--C.farreri auct.non W.W .Smith :W .T .Wang et S .H.Wang
in Fl.Reipubl.Pop .Sin.28:245.1980 , p.p.quoad syn.et plantas Sichuanenses.
山西:介休 ,2500m ,H.Smith 5800 (C.cunei lobum Hand.-Mazz.的 holo type , UPS ;
isotype , PE);管涔山 , 2000m ,余湘云等 896003。  四川:金川 , 4100m ,李馨 77817;马尔
康 ,吴中伦 32110(PE)。
分布:在四川西北部新记录 ,山西中部。
本种的茎生叶 1枚 ,生于茎的基部稍上处 ,这种体态与甘南美花草 C .farreri W .W .
158 植  物  研  究              16 卷
① 王文采 1989:中国植物区系中的一些间断分现象。植物研究 9(1):1—16。
Smith很相似 ,但花瓣狭条形 ,宽约 1mm ,顶端多少变狭而不同 ,在后者 ,花瓣倒卵状条形 ,
宽约 5mm ,顶端截形 。
8 、玉龙山银莲花
Anemone yulongshanica W.T.Wang , sp.nov.
〔Sect .Himalayicae (Ulbr.)Juz.〕
Similis A .obtusi lobae D .Don.ssp .ovali fol iae Brǜhl , quae foliis basalibus basi distincte
cordat is 3-sect is recedit.
var.yulongshanica 图 1:1—4
图 1 1—4 玉龙山银莲花 Anemone yulongshanica var.yulongshanica
1.基生叶 , 2.花序 , 3.雄蕊 , 4.心皮。 5—8.腾冲银莲花 A.tengchongensis 5.基生叶 , 6.花 , 7.
雄蕊 , 8.心皮。 1—2 , 5—6 同一比例 , 3—4 , 7—8 同一比例。
Herba perennis.Rhizoma breve , crassum.Folia basalia ca.9 , longe petiolata;laminae
herbaceae , pentagonae , 2.8-5 .4cm longae , 4-5.8cm latae , basi subco rdatae , 3 -partitae ,
lobo mediano rhombico -obovato 3 -lobato , loblis 1 -2 -dentatis , lobis lateralibus oblique
lateque cuneatis vel oblique f labellatis inaequaliter 2 - lobat is , utrinque sparse adpresse
pubescentes vel supra g labrescentes;petioli 6-13cm logi , pubescentes.Scapi ca.9 , 7-15cm
alti , villosi vel pubescentes.Cyma 1-f lo ra;bracteae 3 , sessiles , inaequales , anguste rhombi-
cae vel oblongo-lanceolatae , 1.5-3cm longae , 0.5-1.4cm latae , 3-lobatae vel indivisae , 3
-dentatae vel integ rae , utrinque sparse adpresseque pubeschentes;pedicellus 3 -7cm longus ,
1592 期             王文采:中国毛茛科植物小志(十九)
pubescens.Sepala 6 , alba , anguste obovata , obovata , vel elliptica , 1-1.6cm loga , 0 .5 -0.
9cm lata , apice obtusa vel acutiuscula , ventre galabra , dorso sparse adpresse pubescentia.
S tamina numerosa , ca.3mm longa , f liamentis linearibus 1 -nervibus , antheris oblongis ca.
1mm longis.Carpella 18-40 , ca.3mm longa , ovariis lineari-lanceolat is sericeis sty los subu-
latos glabros aequantibus.
Yunnan(云南):Lijang (丽江),M t.Yulongshan(玉龙山),Muzhugou(母猪沟), on rocks
by stream , f l.white , 3 Jul.1962 , Exped.Bo t.Gard.Lijiang (丽江植物园队)10333 (holo-
type , KUN).
本种含二变种 ,与卵叶银莲花 A .obtusi loba D.Don ssp.ovali fol ia Brǜhl相似 ,但叶基
部浅心形 ,截形 ,宽楔形 ,三深裂而不同 ,在后者 ,叶基部心形 ,三全裂 。
8a.截基银莲花 (变种)
var.truncata (Comber)W .T .Wang , comb .nov.--A .trul li folia Hook.f.et
Thoms.var.campestris Diels in Not.R.Bot .Gard.Edinb .7 :110.1912 , nom nud.--
A .coelest ina Franch .var.truncata Comber in 1.c.18:226.1934.--A .obtusi loba D.
Don ssp.ovali fol ia Brǜhl X A .trulli fol ia Hook .f .et Thoms., Lauener in 1.c.23(2):
192.1960.--A .obtusi loba ssp.ovali fol ia Brǜhl var.truncata (Comber)W.T .Wang
in Fl.Reipubl.Pop .Sin.27:37 , pl.10 , fig.6-7 .1980.
A .var.yulongshanica differt scapis humilioribus 2 -8cm altis saepe dense villosis , foliis
basalibus minoribus , laminis crassioribus papyraceis 1-3.4cm longis 1-3.8cm latis basi t run-
cato-co rdatis subcordatis t runcatis rotundatis vel late cuneatis utrinque villosis petiolis dense
villosis , ovariis anguste ovoideis dense pubescentibus sty los paulo superantibus.
云南:丽江 ,海拔 2600 —3300m , G .Forrest 5640(A .coelestina var.truncata Comber
的 holo type , E), 王启无 71002 , 俞德浚 5127 ,5129 ,15178 , 15595 ,赵致光 30205 。四川:木
里 ,俞德浚 5485。
分布:云南丽江 ,四川木里 。
9 、腾冲银莲花 图 1:5 —8
Anemone tengchongensis W .T .Wang , sp.nov.
(Sect .Omalocarpus DC .)
Similis A .demissae Hook .f .et Thoms.var.majore W .T.Wang , quae foliis ma-
joribus usque ad 6 cm longis 10cm latis , sepalis obovatis apice rotundatis vel obtusis dorso ad-
presse pilosis differt.
Herba perennis.Rhizoma breve , crassum .Folia basalia ca.6 , longe petiolata;laminae te-
nuiter papyraceae , reniformi-pentagonae , 2 .5 -3cm longae , 4.5-6cm latae , basi profunde
cordatae , 3-sectae , segmento mediano late rhombisco 3-fido , lobis pauce lobulato-dentatis ,
segmentis lateralibus rhombico -obovatis inaequaliter 2 -partitis , utrinque sparse puberulae;
pet ioli 8.5 -12cm longi , albo-villosi.Scapi ca.2 , 23 -26.5cm alti , villosi.Umbella sim-
plex , 3-4-f lora;bracteae ca.3 , inaequales , sessiles , late rhombicae , 1.2-2cm longae , 1.
2-2 .6cm latae , basi late cuneatae , 3-parti tae , lobo mediano oblanceolato-rhombico 3-lo-
bato vel 3 -dentato , lobis lateralibus oblanceolatis inaequaliter 2-3-lobulatis vel 2-3 -den-
160 植  物  研  究              16 卷
tatis , ventre sparse adpresseque puberulae , do rso g labrae;radii 3-4 , 1.3-1.5cm longi , vil-
losuli .Sepala 5-7 , alba , anguste ovata vel oblongo-ovata , 1 .8-2cm longa , 0.8 -1cm lata ,
apice acuminata vel acutiuscula , glabra.Stamina numerosa , 3-4.5mm longa , filamentis pur-
pureis lanceolato -linearibus inconspicue 1 -nervibus , antheris lobongo -ovatis ca.0.8mm
longis.Carpella ca.9 , 2 .5mm longa , alabra , ovariis valde bilateraliter compressis , sty lis bre-
vibus ca.0 .8mm longis.
Yunna(云南):Tengchong (腾冲), M t.Langyashan (狼牙山), alt.3900 -4000m , in
bamboo thickets on slopes , fl.white , filaments purple purple , 7 Jun .1964 , Wu Shu-kung
(武素功)7070(holotype , KUN).
本种的体态与宽叶展毛银莲花 A .demissa Hook .f .et Thoms.var.major W .T .
Wang 相似 ,但叶较小 ,叶片长 2.5 —3cm ,宽 4.5—6cm ,萼片狭卵形或长圆状卵形 ,顶端渐尖
或微尖而区别;在后者 ,叶较大 ,叶片长达 6cm ,宽达 10cm ,萼片倒卵形 ,顶端呈圆形或钝。
10 、硕花大瓣毛茛 (变种)
Ranunculus platypetalusHand.-Mazz.var.macranthus W .T .Wang , var.nov.--
R .platypetalus auct.non Hand.-Mazz.:W .T .Wang in Bull.Bot .Res.Harbin 15(2):
171.1995 , p.p.quoad Feng 5238 tantum.
A var platypetalo dif fert foliis caulinis omnibus breviter pet iolatis , flore majore 1.9 -2.
2cm diam., receptaculo glabro.
Yunnan(云南):Deqin(德钦),Dokerla , alt.3800-4100m , on grassy slopes , fl.yellow ,
1 Aug.1940 , Feng Kuo-mei(冯国楣)6238(holoype , PE;isotypes , KUN).
本变种的茎生叶均具短柄 ,花较大 ,直径 1.9—2.2cm ,花托无毛;在模式变种 ,下部茎生
叶具长柄 ,上部茎生叶具短柄 ,花较小 ,直径 1.1—1.4cm ,花托被短毛。
11 、砚山毛茛 图 2:1—4
Ranunculus yanshanensis W .T .Wang , sp .nov.
〔Sect .Auricomus (Spach)Schur ser.Gelidi W .T .Wang〕
Affinis R .rufusepalo Franch ., qui caule pro maxima parte glabro tantum infra florem
sparse puberulo , stolone nullo , foliis basalibus glabris , f lore singulariter terminali majore 1.6-
2.2cm diam ., receptaculo glabro , sepalis at ro-purpureis , petalis majoribus late obovat is 7 -
9mm longis 7-10mm latis differt.
Herba perennis.Radices fibrosae validae , aegualiter crassae.Caulis ca.20cm altus ,
strigosus , superne 1-ramosus;stolon supraterraneus ca.20cm longus , prost ratus , st rigosus ,
ad nodum radicans et folia ca.5 edens.Folia basalia ca.4 , longe petiolata , ternata;laminae
papy raceae , ambitu ovatae , 2.5 -4 .4cm longae , 4 -5cm latae , basi aperte cordata , foliolo
mediano longe petiolulato late rhombico 2-3cm longo 1.6 -2.5cm lato apice acuto 3-partito ,
lobis inciso-denticulatis , petiolulo 0.7 -1.3cm longo , foliolis lateralibus breviter petiolulat is
vel subseesilibus oblique f labellatis inaequaliter 2-parti tis , lobis inaequali ter 2 -3 -lobatis et
sparse denticulatis , supra glabrae vel subglabrae , subtus strigosae;petiloi 3.5 -7cm longi ,
strigosi.Folia caulina ca.2 , minora , id inferum breviter petiolatum , ternatum , id superum
subsessile , 3 -sectum .Flores 2 in monochasium simplex terminale dispositi , ca.7 mm diam.;
1612 期             王文采:中国毛茛科植物小志(十九)
bractea 3-secta , segmentis linearibus;pedicelli 1.4-3cm longi , st rigosi.Receptaculum pu-
berulum.Sepala 5 , viridula , longe elliptica , ca.4mm longa , ex tus st rigosa.Petala 5 , lutea ,
oblonga , ca.4 .2mm longa , 2mm lata , apice ro tundata , basi brevissime unguiculata , foveolis
nectariferis minutis squamis carentibus.Stamina ca.15 , filamentis 1mm longis , antheris ob-
longis 0.7mm longis.Carpella numerosa , glabra , ovariis ca 0 .8mm longis , sty lis 0.35mm
longis.
Yunnan(云南):Yanshan(砚山), Panlong zhen(盘龙镇), alt.1200m , in moist places by
river , 24 Oct.1939 , Wang Chi-wu(王启无)84625(holo type , KUN).
本种与棕萼毛萼 R .rufosepalus Franch .相近缘 ,但茎被糙伏毛 ,有地上匍匐茎 ,基生
叶两面或下面有糙伏毛 ,花 2朵组成顶生简单的单歧聚伞花序 ,较小 ,直径为 7mm ,花托有
短毛 ,萼片淡绿色 ,花瓣较小 ,长圆形 ,长约 4.2mm ,宽 2mm 而不同;在棕萼毛茛 ,茎大部无
毛 ,只在花下疏被短柔毛 ,无匍匐茎 ,基生叶无毛 ,花单生茎顶端 ,较大 ,直径 1.6—2.2cm ,花
托无毛 ,萼片暗紫色 ,花瓣宽倒卵形 ,长 7—9mm ,宽 7—10mm 。
图 2 1-4 砚山毛茛 Ranunculus yanshanensis
1.基生叶 , 2.花瓣 , 3.雄蕊 , 4.心皮。 5-6 上海毛茛 R.polii 心皮(5 自 Poli s.n., 6 自傅伯良
109)。7—8 柄果毛茛 R.podocarpus 心皮(7 自张小平 41 , 8 自王名金 , 邹垣 1615)。 2—3 同一比例 ,
5—8 同一比例。
12 、上海毛茛
Ranunculus polii Franch.ex Fo rb.et Hemsl.in Journ.Linn.Soc.Bot .23:15.1886;
W .T.Wang in Bull.Bot.Res.Harbin 15(3):299 .1995 , p.min.p., quoad M igo s.n.
〔Sect .Auricomus (spach)Schur ser.Gelidi W .T.Wang〕
上海:凤凰山 , 1875 , 04 , 10 , Poli s.n.(iso type , P , 见照片);无准确地点 , 1862 , 08 ,A .
C .Maingay 476 , 738(K);佘山 ,傅伯良109(SHM);吴淞 , 1933 ,04 , 11 ,Migo s.n .(NAS).
162 植  物  研  究              16 卷
在 1995年初 ,我先后从上海自然博物馆(SHM),江苏植物研究所(NAS)借到采自上海
的 R .polii 具花标本 ,从英国邱皇家植物园标本馆(K)Ms Zmarzty 处得到 R .pol ii 的 iso-
type 的照片和 Maingay 采自上海的标本 ,并从法国国家自然博物馆显花植物研究所(P)Dr.
T .Deroin得到他绘的上述 isotype 的心皮墨线图 ,这些标本的心皮无毛或被短柔毛 ,但均无
心皮柄(图 2 :5—6)。这时 ,我才了解我和其他一些学者过去鉴定为 R .pol ii 、具心皮柄的
江西 、安徽的植物乃是错误鉴定 ,实系代表了一新种 ,现在本文中描述于下 。
过去 ,H .Handel-Mazzetti (Symb.Sin .7 :299 .1931), 裴鉴等(江苏南部种子植物手
册 ,1959)。湖北植物志(第一卷 ,1976),丁宝章等(河南植物志 ,第一卷 ,1981)曾分别报导了
R .polii 在湖南 、江苏 、湖北 、河南的分布 ,到现在 ,我还未能看到上述诸省的标本 ,所以 ,暂
时对 R .poli i的地理分布还不清楚 。
13 、柄果毛茛
Ranunculus podocarpus W .T .Wang , sp .nov.--R .polii auct .non Franch .ex
Forb.et Hemsl.:Iconog r.Co rm.Sin .1 :718 , fig.1435.1972;L .Liou in Fl.Reipubl.
Pop.Sin.28 :302 .1980;X.W .Wang in Qian , Fl.Anhui.2:318 , fig.618.1986;W .T .
Wang in Bull.Bot.Res.Harbin 15(2):299 , fig.1:2 , fig.4 :16 , fig.5:10.1995 , p .max.
p., excl.M igo s.n.
(Sect .Podocarpos W .T .Wang)
Habitu R .Poli i Franch .ex Forb .et Hemsl.simillimus , sed carpellis basi carpophoris
praeditis valed dif fert.
Herba annua (?).Radices f ibrosae carnosae , elongatae , tenuiter teretes , ca.1.2mm di-
am.Caulis 4.5-15cm altus , saepe e basi vel supra basin ramosus , g laber vel sparse puberulus.
Folia basalia ca 4 , ternata , loge petiolata , glabra;laminae ovatae vel rhombico-ovatae , 0.8-
4cm longae et latae , folio mediano saepe longe petiolulato , rhombico vel late rhombico 3-parti-
to vel bis ternato-dissecto , loblis ult imis anguste oblongis vel linearibus , petiolulo 2 -18mm
longo , foliolis lateralibus minoribus et obliquis , petiolulis 1 -9mm longis.Folia caulina eis
basalibus similia , sed minora , longi -uscule vel breviter petiolata.Flores singulares , termi-
nales , 1.1-1.6cm diam .Receptaculum glabrum.Sepala 5 , anguste elliptica , 4-5mm longa ,
1.2-2.5mm lata , extus subglat ra vel sparse puberula.Petala 5(-7), lutea , anguste obovata
vel obovato-oblonga , 6 -9mm longa , 25-4.2mm lata , apice rotundata , supra ungues breves
foveolis nectariferis praedita.Stamina numerosa , 2-3mm longa , antheris oblongis 1-1 .2mm
longis.Carpella numerosa , ovariis 0.6-1mm longis puberulis vel g labris , stylis 0.3-0.6mm
longis circinatis vel rectis carpophoris 0.2-0 .3mm longis.Fructus aggregatus subglobosus , 3.
5-5mm diam.;achenia oblique elliptica , bilaterali ter compressa , 1.8-2(-3)mm longa , 1-
1.2mm lata , sparse puberula vel glabra , stylis persistentibus 0.4 -0 .6(-0.8)mm longis re-
curvis vel rectis , carpophoris 0.3 -0.6mm longis.
Jiangxi(江西):Xing zi(星子),18 M ay , 1948 , Wang Ming -jin &Zou Yuan(王名金 ,邹
垣)1615 (holotype , PE);same locality , alt.30m , by lake , 30 Mar.1978 , Lai Shu -shen
(赖书绅)780133(LBG);Jiujiang (九江), 18 Apr.1910.Tsoong Kuan -kw ang (钟观光)
3382 (PE);same locality , Gu -tang (牯塘), at dam side , 6 Apr.1957 , Shen Shao -quan
1632 期             王文采:中国毛茛科植物小志(十九)
(沈绍荃)98 (LBG);Xieshan (鞋山), by lake , 5 Dec.1956 , Xiong Yao -guo (熊耀国)
10098 (LBG);Lushan (庐山), Qianjiahu (钱家湖), 12 Apr.1951 , Wang Ming -jin 130
(PE).Anhui (安徽):Shexian (歙县), alt 190m by paddy field , 6 Apr.1983 , Zhang Xiao-
ping (张小平)41 (PE);Fanchang (繁昌), Eshan (峨山), alt .40m , 27 M ar.1982.Wang
De-qun (王德群)3736 (PE)。
本种在体态上极似上海毛茛 ,在心皮的被毛方面也有相当大的变异 ,如在采自星子县的
王名金 ,邹垣 1615 ,心皮无毛(图 2 :8), 瘦果却被短柔毛 , 在另一采自星子县的赖书绅
780133 ,心皮和瘦果均无毛 ,在采自九江的钟观光 3382 ,心皮和瘦果均被短柔毛。
14 、长毛康定毛茛 (变种)
Ranunculus dielsianus Ulbr.var.longipilosus W .T .Wang , var.nov.
A var.dielsiano differt foliis supra puberulis , receptaculo sparse longeque piloso , pilis ca.
0.4mm longis , carpellis glabris.
Yunnan (云南):Qiaojia(巧家), alt .3800m , on alpine meadow at mountain top , fl.yel-
low , 16 Jul.1973 , Sun Bi-sin et al.(孙必兴等)1068(holo type , KUN).
本变种的叶上面被短柔毛 ,花托有稀疏长柔毛 ,毛长约 0.4mm ,心皮无毛而与模式变种
相区别;在模式变种 ,叶上面无毛 ,花托的毛长约 0.1mm ,心皮被短柔毛。
15 、伏毛棱喙毛茛 (变种)
Ranunculus trigonus Hand.-Mazz.var.strigosus W.T.Wang , var.nov.
A var.t rigono differt caule petiolisque dense strigosis , flo re majo re ca.1 .5cm diam.,
sepalis ca.5mm longis , petalis 7-8mm longis 3-4mm latis.
Yunnan(云南):Gengma (耿马), alt.1670m , in bushes , fl.yellow , Apr.1936 , Wang
Chi-wu (王启无)72869(holotype , KUN).
本变种的茎和叶柄密被糙伏毛 ,花较大 ,直径约 1.5cm , 萼片长约 5mm , 花瓣长 7—
8mm ,宽 3—4mm;在模式变种 ,茎和叶柄被开展柔毛 ,花较小 ,直径 0.6—1cm ,萼片长约
4mm ,花瓣长 3.2—6mm ,宽 1.6—4mm 。
16 、钻托水毛茛
Batrachium rionii(Lagger)Nyman in Bot.No tis.98.1852;Krecz.in Kom.Fl.URSS
7:346.1937;Riedl in Ali &Nasir , Fl.Pakistan 129:123 , fig.24:L , M .1991-- Ranun-
culus rionii Lagger in Fl.Regensb .31:49 .1848;Cook in Mit t.Bot.Munchen 6 :141.
1966 .--R .trichophyl lus Chaix ssp.rionii (Lagger)Soo in Magyer , Nur.Kerikony re 22
1951 .--Batrachium trichophyl lum (Chaxi)Bosche ssp.rionii (Lagger)Cook in Mit t.
Bot.Munchen 3:601.1960.
北京:北海公园西岸 ,水边 ,1934 ,05 ,刘瑛 12132(PE)。
分布:我国西部和北部(Cook , 1966);欧洲 ,亚洲西南部 ,阿富汗 ,巴基斯坦 ,中亚 ,非洲
南部 。
中国毛茛科志(《中国植物志》28卷 ,1980)未收载本种。C.D .K.Cokk (1966 ,见上引
文献)在其水毛茛亚属专著中报导本种分布于我国西部和北部 ,但未引出具体标本。我在收
集的水毛茛属植物标本中只鉴定出上列一号标本为本种。钻托水毛茛的花托在花期后强烈
伸长呈钻形 ,是其特征 ,从这点可与我国本属其他具圆锥状花托的种类相区分 。Cook 的本
164 植  物  研  究              16 卷
种描述中称心皮为 60 —90枚 ,但上引北京标本的花有大约 30枚心皮 ,而与 Cook 的描述不
一致 。
17 、钩突鸡爪草
Calathodes unciformis W.T.Wang , sp.nov.--C .polycarpa auct .non Ohw i:W .
T .Wang in Acta Phy totax .Sin .7(2):156.1974 , p.p .excl.pl.Taiwan.;Fl.Hupeh.1:
322.1976;W .T.Wang in Fl.Reipubl.Pop .Sin .27 :70 , pl.13 , fig.8 -10 .1979 , p.p.
excl.pl.Taiwan.;C .Y .Wu , Index.Fl.Yunnan.1:104 .1984;Y.Z .Xi et al.in
Cathaya 5 :118 .1993.
Ob folliculos ad sut ruam dorsalem 1-appendiculatos af finis C.oxycarpae Sprague et C .
polycarpae Ohwi , quae dif fert sepalis albis vel virescenti -albis , carpellis paucioribus 7 -30 ,
folliculis ad suturam do rsalem prope medium vel leviter infra medium 1-appendiculatis , appen-
dicibus minoribus deltoideis plus minusve horizontaliter patentibus haud deorsum curvatis.
Herba perennis.Caulis 30-40cm altus , glaber , superne pauce ramosus vel simplex.Folia
basalia post anthesin emarcide.Folia caulina longe vel longiuscule pet iolata;laminae pa-
py raceae , pentagonae , 4 -8cm longae , 5 -11cm latae , basi profunde co rdatae , 3 -sectae ,
segmento centrali rhombico apice acuminato vel longe acuminato t rifido margine inciso-denta-
to , segmentis lateralibus oblique flabellatis inaequaliter 2 -partitis , lobis secundariis apice
acuminatis vel longe acuminatis.supra ad nervos scabrae vel minute st rigulosae , subtus glabrae;
pet ioli 3.2 -10cm longi , glabri , basi anguste vaginati.Flos singulariter terminalis , circ.2.
5cm diam., glaber;sepala 5 , lutea , anguste obovata vel elliptical , circ.10mm longa , apice ro-
tundata;stamina numerosa , circ.6.5mm longa , antheris ellipt icis circ.2 .2mm longis apice
apiculatis;carpella 35-50 , circ.4.5mm longa.Follicetum subglobosum , 1.8 -2cm diam.;
folliculi brunnei , obovato-oblongi , 6.5-8mm longi , 4 -5mm lat i , glabri , subtransversaliter
rervosi , inferne prope basin ad sutruam do rsalem appendiculati , appendicibus anguste t riangu-
laribus 3 -3.5mm longis deo rsum arcuatis plus minusve unciformibus , stylis persistentibus
circ.0 .8mm longis.
Guizhou(贵州):Dafang(大方), M t.Jioulong shan(九龙山), alt.2000m , in valley , fr.
brow n , 18 Aug.1959 , Bijie Exped.(毕节队)1062 (holotype , PE).Yunnan (云南):
Zhenxiong (镇雄), alt.1800m , on woodland , f l.yellow , 2 Jun.1932 .Cai Xi-tau (蔡希陶)
52673(PE),Hubei (湖北):Jianshi(建始),Dangyang(当阳),by st ream , fr.brow n , 19 Sept.
1951 , Dai Lun-ying et Qian Chong -hai (戴伦膺 ,钱重海)1271(PE)。
最近我收到刚出版的由 M .Tamura(田村道夫)教授主编的毛茛科专著 ,见到该书中的
可能根据模式标本绘制的多果鸡爪草 C.polycarpa Ohwi的图(Pflanzenfam., zw ei.Auf .,
17(4):fig.2.1995), 这时我才了解到此种 果的突起与鸡爪草 C.oxycarpa Sprague ,
的相似 ,也呈正三角形 ,近水平开展 ,但位于背缝线的中部稍下处 ,因此 ,这二种有相近的亲
缘关系 。同时也了解到我在 1974年及以后(见上引文献)将上列贵州 、云南 、湖北标本误定
为特产台湾的 C.polycarpa Ohwi , 这些标本实乃代表一新种 ,现在本文加以发表。此新种
的萼片呈黄色(非白色), 果突起位于背缝线下部近基部处 ,较狭长 ,呈狭三角形 ,并向下
弧状变曲 ,多少呈钩状(王文采 ,1979 ,见上引文献),这种形态构造可能是进化的特征 。由于
1652 期             王文采:中国毛茛科植物小志(十九)
本新种的发现 ,鸡爪草属 Calathodes 拥有 4种 ,3种分布于我国西南部和相邻的喜马拉雅山
区 ,1种间断地分布于我国台湾省 。
田村道夫教授惠赠毛茛科专著 ,作者谨表示深切感谢。
中科院昆明植物研究所 ,江苏植物研究所 , 上海自然博物馆 , 庐山植物园 , 贵州中药研究所惠借标本 ,
《云南植物志》编委会对本文出版惠予资助 ,作者谨表示衷心感谢。
I am grateful to M s S .Zmarzty (K)for kindly sending the phototype of Ranunculus polii
and the specimens collected by M aingay f rom shanhai on laon , and to Dr.T .Deroin (P)fo r
kindly providing the drawing of the iso type s carpel of that species.
ABSTRACT
4 species and 4 varieties are described as new .3 new combinations are made.The specific
status of Delphinium eriostylum Lévl.inappropriately treated as a variety of D.bonvalo tii
F ranch .by me in 1979 , is restored .Delphinium grandi f lorum L.var.glandulosum W .T .
Wang (1962)is proved to be identical w ith D.grandi f lorum var.gilgianum (Pilger)Finet
et Gagnep.(1904)and must lapse into synonymy .After the st ructure of the carpel of Ranun-
culus poli i Forb.et Hemsl.has been understood , the misidentification of the Jangxi and Anhui
plants as R .poli i is revealed , and a new species , i.e.R .podocarpus W .T.Wang , repre-
sented by those plants , is recognized.New distribution records for Delphinium tabatae Tamu-
ra , Thal ictrum petaloideum L., and Call ianthemum cunei lobum Hand.-Mazz .are report-
ed.
Key words Ranunculaceae;China;New taxa;Taxonomic notes
166 植  物  研  究              16 卷