全 文 ：#专论#
中药与日本汉方药原植物的差异比较及原因分析
陈虎彪t 3 o蔡少青t o御影雅幸u o近藤直子u
kt q北京大学 药学院 o北京 tsss{v ~
u q日本金 大学 药学部 o日本 金 l
≈摘要  依据 usss年版5中国药典6和第十四改5正日本药局方6收载植物类生药品种 o列表比较了中药与日本
汉方药原植物的差异 o并对产生差异的现象和原因进行了分析和探讨 ∀
≈关键词  中药 ~日本汉方药 ~原植物差异
≈中图分类号  ≥ xyz ≈文献标识码  „ ≈文章编号  tsst2xvsukusswls{2sztx2sw
中日两国一衣带水 o两国文化源远流长 ∀源于中医药学
的日本汉方医学即是以汉代医学为中心 o加入中国各时代医
学内容的日本传统医学 ∀日本汉方医学使用的药物为汉方
药 ∀汉方药中的生药绝大部分来自中国和东南亚国家 o也有
少部分为日本自产或引种栽培 ∀随着时代的变迁和日本汉
方医学发展形成的自身特点 o中药与日本汉方药原植物基源
存在有一定差异 o如药名相同品种有异 o或品种相同学名有
别等等 ∀作者即对5中国药典6和5日本药局方6所载生药原
植物的差异作一初步比较和探讨 ∀
1 中药与日本汉方药原植物的差异比较
现将 usss年版5中国药典6与第十四改正5日本药局方6
均有收载并存在有差异的植物类生药的原植物情况总结如
下 o见表 t ∀
2 中药与日本汉方药原植物的差异分析
大枣 }原植物一致 o学名差异为同物异名现象 ∀
大黄 }日本大黄原植物与中药大黄基本相同 o但范围要
广一些 o尚包括朝鲜大黄 Ρηευµ χορεανυµ ‘¤®¤¬和药用种的
种间杂种k如著名的信州大黄即为掌叶大黄与朝鲜大黄的杂
交种l ∀
山药 }日本山药用日本薯蓣 ∆ιοσχορεα ϕαπονιχα ׫∏±¥qk中
国也有分布l和薯蓣 ∆ . βατατασ ⁄¨ ¦¤¬¶±¨ k € ∆ . οπποσιτα
׫∏±¥ql ∀
川芎 }日本川芎称 /日芎0 o所用原植物与中国的川芎不
同属 o是日本江户时期从中国移植经长期栽培后形成 o日本
著名植物分类学家牧野博士将其命名为 Χνιδιυµ οφφιχιναλε
¤®¬±²o但其分类学位置尚有待进一步研究 ∀
木通 }中药做木通用的品种繁多 o其中5中国药典6收载
≈收稿日期  ussw2sv2t{
≈通讯作者  3 陈虎彪 oר¯ }kstsl{u{stxx| o ∞2°¤¬¯}¦«¥ƒ ¥­°∏q
§¨∏q¦±
的有马兜铃科的关木通和毛茛科的川木通 o而日本仅使用木
通科的五叶木通 Ακεβια θυινατα ⁄¨ ¦±¨ q和三叶木通 Α. τριφολια2
τα Ž²¬§½q∀
usss年版5中国药典6的 ussu年增补本中已将木通科的
木通作为新增品种 o包括五叶木通 !三叶木通和白木通 ∀
天花粉 }栝楼根为中药天花粉 o日本仍称栝楼根 o来源为
栝楼 Τριχηοσαντηεσ κιριλοωιι ¤¬¬° q和日本各地自生的 Τ . κιρ2
ιλοωιι ¤¬¬° q√¤µqϕαπονιχυµ Ž¬·¤° q以及日本和东南亚分布的
Τ . βραχτεατα ∂²¬ª·∀
车前 }中药和日本汉方药车前子与车前草的原植物均用
车前 o但中药车前还包括平车前 ∀
牛膝 }日本所用牛膝为日本自产的和牛膝 Αχηψραντηεσ
φαυριει ¨√ ¬¨¯¯¨ ετ • ¬¯¶²±以及中国的牛膝 Α. βιδεντατα …¯ qk怀
牛膝l ∀
升麻 }日本升麻原植物为日本山地自生的单穗升麻
Χιµιχιφυγα σιµπλεξ • ²µ°¶®k中国也有分布l o此外 o也有从中国
输入的升麻 ∀
甘草 }日本使用的甘草主要来自中国产的甘草和光果甘
草 ∀
龙胆 }日本龙胆主要用的是中药的关龙胆 o没有收载坚
龙胆 Γεντιανα ριγεσχενσ ƒµ¤±¦«q∀
白术 }日本白术原植物包括 Ατραχτψλοδεσϕαπονιχα Ž²¬§½q ¬¨
Ž¬·¤° qk和白术l和 Α. οϖατα ⁄≤ qk € Α. µαχροχεπηαλα Ž²¬§½ql
k唐白术l两种 ∀
白芷 }日本药局方收载的白芷原植物为祁白芷k禹白
芷l o除从中国输入外 o日本北海道 !奈良等地也栽培 o称和白
芷 ∀
白茅根 }白茅根在日本称茅根 o日本本土有自生 o但日本
药局方所载原植物为白茅原种 Ιµπερατα χψλινδριχα …¨ ¤∏√ qk分
布北美 !欧洲 !小亚细亚l o与我国白茅基源有所不同 ∀因白
茅在中国和日本均有野生 o两者的差异程度及与原种的关系
#xtz#
第 u|卷第 {期
ussw年 {月
中 国 中 药 杂 志
Χηινα ϑουρναλ οφ Χηινεσε Ματερια Μεδιχα
∂²¯ qu| oŒ¶¶∏¨ {
„∏ª∏¶·oussw
表 t usss年版5中国药典6与第十四改正5正日本药局方6所载原植物的差异情况
中药名 中药原植物 日本汉方药原植物
大枣 枣 Ζιζιπηυσϕυϕυβα(果实) Ζιζιπηυσϕυϕυβα . √¤µq ινερµισ . (果实)
大黄 掌叶大黄 Ρηευµ παλµατυµ(根及根茎) Ρηευµ παλµατυµ(根茎)
唐古特大黄 Ρ . τανγυτιχυµ Ρ . τανγυτιχυµ(根茎)
(根及根茎) Ρ . οφφιχιναλε(根茎)
药用大黄 Ρ . οφφιχιναλε(根及根茎) Ρ . χορεανυµ (根茎)
以上种的种间杂种(根茎)
山药 薯蓣 ∆ιοσχορεα οπποσιτα(根茎) ∆ιοσχορεαϕαπονιχα(根茎)
∆ . βατατασ(根茎)
川芎 川芎 Λιγυστιχυµ χηυανξιονγ(根茎) Χνιδιυµ οφφιχιναλε(根茎)
木通 东北马兜铃(关木通) Αριστολοχηια Ακεβια θυινατα(藤茎)
µανσηυριενσισ (藤茎) Α. τριφολιατα(藤茎)
小木通(川木通) Χλεµατισ αρµανδιι(藤茎)
绣球藤(川木通) Χ. µοντανα(藤茎)
天花粉 栝楼 Τριχηοσαντηεσ κιριλοωιι(根) Τριχηοσαντηεσ κιριλοωιι(根)
双边栝楼 Τ . ροστηορνιι(根) Τ . κιριλοωιι √¤µqϕαπονιχυµ(根)
Τ . βραχτεατα(根)
车前 车前 Πλανταγο ασιατιχα(种子或全草) Πλανταγο ασιατιχα(种子或全草)
平车前 Π. δεπρεσσα (种子或全草)
牛膝 牛膝 Αχηψραντηεσ βιδεντατα(根) Αχηψραντηεσ βιδεντατα(根)
Α. φαυριει(根)
升麻 大三叶升麻 Χιµιχιφυγα ηεραχλειφολια(根茎) Χ. σιµπλεξ(根茎)
兴安升麻 Χ. δαηυριχα(根茎) Χ. δαηυριχα(根茎)
升麻 Χ. φοετιδα(根茎) Χ. φοετιδα(根茎)
Χιµιχιφυγα ηεραχλειφολια(根茎)
甘草 甘草 Γλψχψρρηιζα υραλενσισ(根及根茎) Γλψχψρρηιζα υραλενσισ(根)
胀果甘草 Γ . ινφλατα (根及根茎) Γ . γλαβρα(根)
光果甘草 Γ . γλαβρα(根及根茎)
龙胆 条叶龙胆 Γεντιανα µανσηυριχα(根及根茎) Γεντιανα µανσηυριχα(根及根茎)
龙胆 Γ . σχαβρα(根及根茎) Γ . σχαβρα (根及根茎)
三花龙胆 Γ . τριφλορα(根及根茎) Γ . τριφλορα(根及根茎)
坚龙胆 Γ . ριγεσχενσ(根及根茎)
白术 白术 Ατραχτψλοδεσ µαχροχεπηαλα(根茎) Ατραχτψλοδεσϕαπονιχα(根茎)
Α. οϖατα(根茎)
白芷 白芷 Ανγελιχα δαηυριχα(根) Ανγελιχα δαηυριχα(根)
杭白芷 Α. δαηυριχα ϖαρ. φορµοσανα
白茅根 白茅 Ιµπερατα χψλινδριχα √¤µq µαϕορ (根茎) Ιµπερατα χψλινδριχα(根茎)
地黄 地黄 Ρεηµαννια γλυτινοσα(块根) Ρεηµαννια γλυτινοσα √¤µqπυρπυρεα (块根)
Ρ . γλυτινοσα(块根)
当归 当归 Ανγελιχα σινενσισ(根) Ανγελιχα αχυτιλοβα(根)
Α. αχυτιλοβα √¤µq συγιψαµαε(根)
延胡索 延胡索 Χορψδαλισ ψανηυσυο(块茎) Χορψδαλιστυρτσχηανινοϖιι
©q ψανηυσυο(块茎)
安息香 白花树 Στψραξ τονκινενσισ (树脂) Στψραξ βενζοιν及同属植物(树脂)
防己 粉防己 Στεπηανια τετρανδρα(根) Σινοµενιυµ αχυτυµ(茎和根茎)
远志 远志 Πολψγαλα τενυιφολια(根) Πολψγαλα τενυιφολια(根)
卵叶远志 Π. σιβιριχα(根)
花椒 青椒 Ζαντηοξψλυµ σχηινιφολιυµ(果皮) Ζαντηοξψλυµ πιπεριτυµ(果皮)
花椒 Ζ . βυνγεανυµ(果皮)
连翘 连翘 Φορσψτηια συσπενσα(果实) Φορσψτηια συσπενσα(果实)
Φ. ϖιριδισσιµα(果实)
吴茱萸 吴茱萸 Εϖοδια ρυταεχαρπα(果实) Εϖοδια ρυταεχαρπα(果实)
石虎 Ε . ρυταεχαρπα √¤µq οφφιχιναλισ(果实) Ε . οφφιχιναλισ(果实)
疏毛吴茱萸 Ε . ρυταεχαρπα√¤µq βοδινιερι(果实)
陈皮 橘 Χιτρυσρετιχυλατα及栽培变种(果皮) Χιτρυσ υνσηιυ(果皮)
茶枝柑 Χ. ρετιχυλατα . ≤«¤¦«¬. (果皮) Χ. ρετιχυλατα(果皮)
大红袍 Χ. ρετιχυλατα . ⁄¤«²±ª³². (果皮)
温州蜜柑 Χ. ρετιχυλατα . ˜±¶«¬∏. (果皮)
福橘 Χ. ρετιχυλατα . פ±ª¨µ¬±¤. (果皮)
#ytz#
第 u|卷第 {期
ussw年 {月
中 国 中 药 杂 志
Χηινα ϑουρναλ οφ Χηινεσε Ματερια Μεδιχα
∂²¯ qu| oŒ¶¶∏¨ {
„∏ª∏¶·oussw
续表 t
中药名 中药原植物 日本汉方药原植物
辛夷 望春花 Μαγνολια βιονδιι(花蕾) Μαγνολια σαλιχιφολια(花蕾)
玉兰 Μ. δενυδατα(花蕾) Μ. κοβυσ(花蕾)
武当玉兰 Μ. σπρενγερι(花蕾) Μ. βιονδιι(花蕾)
Μ. σπρενγερι (花蕾)
Μ. δενυδατα (花蕾)
苦杏仁 山杏 Πρυνυσ αρµενιαχα ϖαρ. ανσυ(种子) Πρυνυσ αρµενιαχα(种子)
西伯利亚杏 Π. σιβιριχα(种子) Π. αρµενιαχα √¤µq ανσυ(种子)
东北杏 Π. µανδσηυριχα(种子)
杏 Π. αρµενιαχα(种子)
细辛 北细辛 Ασαρυµ ηετεροτροποιδεσ √¤µ. µανδσηυριχυµ(全草) Ασιασαρυµ σιεβολδιι(根及根茎)
汉城细辛 Α. σιεβολδιι ϖαρ. σεουλενσε (全草) Α. ηετεροτροποιδεσ µαεκαωα ϖαρ.
华细辛 Α. σιεβολδιι(全草) µανδσηυριχυµ (根及根茎)
枳实 酸橙 Χιτρυσ αυραντιυµ 及其栽培变种(幼果) Χιτρυσ αυραντιυµ √¤µq δαιδαι(幼果)
甜橙 Χ. σινενσισ(幼果) Χ. αυραντιυµ(幼果)
Χ. νατσυδαιδαι (幼果)
茵陈蒿 滨蒿 Αρτεµισια σχοπαρια(地上部分) Αρτεµισια χαπιλλαρισ(花穗)
茵陈蒿 Αρτεµισια χαπιλλαρισ(地上部分)
牵牛子 裂叶牵牛 Πηαρβιτισ νιλ(种子) Πηαρβιτισ νιλ(种子)
圆叶牵牛 Π. πυρπυρεα(种子)
厚朴 厚朴 Μαγνολια οφφιχιναλισ Μαγνολια οβοϖατα(树皮)
(干皮 !根皮 !枝皮) Μ. οφφιχιναλισ(树皮)
凹叶厚朴 Μ. οφφιχιναλισ √¤µq βιλοβα
(干皮 !根皮 !枝皮)
钩藤 钩藤 Υνχαρια ρηψνχηοπηψλλα(带钩茎枝) Υνχαρια ρηψνχηοπηψλλα(带钩茎枝)
大叶钩藤 Υ . µαχροπηψλλα(带钩茎枝)
华钩藤 Υ . σινενσισ(带钩茎枝) Υ . σινενσισ(带钩茎枝)
无柄钩藤 Υ . σεσσιλιφρυχτυσ(带钩茎枝) Υ . µαχροπηψλλα(带钩茎枝)
桃仁 桃 Πρυνυσ περσιχα(种子) Πρυνυσ περσιχα(种子)
山桃 Π. δαϖιδιανα(种子) Π. περσιχα √¤µq δαϖιδιανα(种子)
莪术 蓬莪术 Χυρχυµα πηαεοχαυλισ(根茎) Χυρχυµα ζεδοαρια(根茎)
广西莪术 Χ. κωανγσιενσισ(根茎)
温郁金 Χ. ωενψυϕιν(根茎)
夏枯草 夏枯草 Πρυνελλα ϖυλγαρισ(果穗) Πρυνελλα ϖυλγαρισ √¤µqλιλαχινα(花穗)
柴胡 柴胡 Βυπλευρυµ χηινενσε(根) Βυπλευρυµ φαλχατυµ(根)
狭叶柴胡 Β . σχορζονεριφολιυµ(根)
浙贝母 浙贝母 Φριτιλλαρια τηυνβεργιι(鳞茎) Φριτιλλαρια ϖερτιχιλλατα √¤µq τηυνβεργιι(鳞茎)
菊花 菊 Χηρψσαντηεµυµ µοριφολιυµ(头状花序) Χηρψσαντηεµυµ µοριφολιυµ(头状花序)
Χ. ινδιχυµ(头状花序)
黄芪 蒙古黄芪 Αστραγαλυσ µεµβραναχευσ Αστραγαλυσ µεµβραναχευσ(根)
ϖαρ. µονγηολιχυσ(根) Αστραγαλυσ µονγηολιχυσ(根)
膜荚黄芪 Α. µεµβραναχευσ(根)
黄连 黄连 Χοπτισ χηινενσισ(根茎) Χοπτισϕαπονιχα(根茎)
三角叶黄连 Χ. δελτοιδεα(根茎) Χ. χηινενσισ(根茎)
云连 Χ. τεετα(根茎) Χ. δελτοιδεα(根茎)
Χ. τεετα (根茎)
葛根 野葛 Πυεραρια λοβατα(根) Πυεραριαλοβατα(根)
甘葛藤 Π. τηοµσονιι(根)
紫苏叶 紫苏 Περιλλα φρυτεσχενσ (叶) Περιλλα φρυτεσχενσ √¤µ. αχυτα (叶和枝)
Π. φρυτεσχενσ √¤µq χρισπα(叶和枝)
紫草 新疆紫草 Αρνεβια ευχηροµα(根) Λιτηοσπερµυµ ερψτηρορηιζον (根)
紫草 Λιτηοσπερµυµ ερψτηρορηιζον(根)
内蒙紫草 Αρνεβια γυττατα(根)
薄荷 薄荷 Μεντηα ηαπλοχαλψξ(地上部分) Μεντηα αρϖενσισ √¤µq πιπερασχενσk地上部分l
尚有待进一步研究 ∀
地黄 }日本地黄原植物除用地黄原种外 o还包括日本和
朝鲜半岛产的地黄变种 ∀此外 o日本地黄无生熟之分 o同等
使用 ∀
当归 }日本当归为日本中部山地自生的大和当归 Ανγελι2
χα αχυτιλοβα Ž¬·¤ªqk又称东当归 o奈良 !富山等地栽培者称大深
当归l和产于北海道 !奈良 !长野等地的北海当归 Α. αχυτιλοβα
Ž¬·¤ªq√¤µq συγιψαµαε ‹¬®¬±²∀
#ztz#
第 u|卷第 {期
ussw年 {月
中 国 中 药 杂 志
Χηινα ϑουρναλ οφ Χηινεσε Ματερια Μεδιχα
∂²¯ qu| oŒ¶¶∏¨ {
„∏ª∏¶·oussw
延胡索 }原植物一致 o学名差异为同物异名 ∀
安息香 }日本安息香用的是印度尼西亚产的苏门答腊安
息香 Στψραξ βενζοιν ⁄µ¼¤±§¨µo该种在我国 us世纪 ys年代后很
少进口 o现我国用的是主产泰国 !越南 !老挝的越南安息香
k白花树l Σ . τονκινενσισ k°¬¨µµ¨l ≤µ¤¬¥q¨¬ ‹¤µ·q∀
防己 }日本药局方所载防己与中药防己完全不同 o日本
防己原植物为青藤 Σινοµενιυµ αχυτυµ • «¨§q ·¨• ¬¯¶²±k中药青
风藤l o药用部位用茎和根茎 ∀
远志 }日本使用的远志主要来自中国产的细叶远志
Πολψγαλα τενυιφολια • ¬¯¯§q∀
花椒 }日本花椒称山椒 o原植物为 Ζαντηοξψλυµ πιπεριτυµ
⁄≤ qo日本各地野生或栽培 ∀
连翘 }日本连翘主要用连翘 Φορσψτηια συσπενσα k׫∏±¥ql
∂¤«¯ o但也收载金钟花 Φ. ϖιριδισσιµα ¬±§¯ qk可能为药材中常
有混入所致l ∀
吴茱萸 }日本所用吴茱萸主要从中国输入 o原植物基源
为 Εϖοδια ρυταεχαρπα k∏¶¶ql …¨ ±·«q和 Ε . οφφιχιναλισ ⁄²§¨ k € Ε .
ρυταεχαρπα k∏¶¶ql …¨ ±·«q√¤µq οφφιχιναλισ k⁄²§¨ l ‹∏¤±ªl ∀
陈皮 }中药陈皮来源于橘及其多种栽培变种 o日本陈皮
主要为原产东南亚的 Χιτρυσ υνσηιυ ¤µ®²√¬¦«k € Χ. ρετιχυλατα
−˜±¶«¬∏. l ∀
辛夷 }日本使用的辛夷包括日本自产的 Μαγνολια σαλιχιφο2
λια ¤¬¬° q和 Μ. κοβυσ ⁄≤ q以及从中国输入的辛夷 ∀
苦杏仁 }日本杏仁原植物与中药苦杏仁基本相同 o但主
要用杏和山杏 ∀
细辛 }日本细辛原植物来源基本与中药细辛相同 o主要
用华细辛和北细辛 ∀日本细辛属名用 Ασιασαρυµ ,是为狭义细
辛属概念 ,中国植物志将其归入细辛属 Ασαρυµ k广义细辛属l
下作为华细辛组 o因此两者差异实为分类处理不同 ∀此外 o
日本细辛的药用部位与中国也有差异 o日本用根和根茎 o而
中药细辛用全草 o其实中国古代细辛用的也是根和根茎 o我
国 us世纪 xs年代后因资源减少而改用全草 o当时药典按实
际情况收载 o以致延用至今 ∀
枳实 }日本枳实主要用代代 Χιτρυσ αυραντιυµ q √¤µq
δαιδαι ¤®¬±²k € Χ. αυραντιυµ q √¤µq αµαρα ∞±ª¯ ql和 Χ.
νατσυδαιδαι ‹¤¼¤·¤o主产日本和歌山 !广岛 !爱媛等地 ∀
茵陈蒿 }中国和日本茵陈蒿原植物均用 Αρτεµισια χαπιλλαρισ
׫∏±¥qo但药用部位有所不同 o中药用其地上部分k幼苗称绵
茵陈l o而日本用其花穗 ∀此外 o中药茵陈蒿原植物有滨蒿和
茵陈蒿 u种 ∀
牵牛子 }日本牵牛子原植物主要用裂叶牵牛 ∀
厚朴 }日本药局方收载的厚朴正条品为日本自产的和厚
朴 Μαγνολια οβοϖατα ׫∏±¥qo此外 o也有从中国输入的厚朴 Μ.
οφφιχιναλισ • «¨§q¨·• ¬¯¶q等 ∀
钩藤 }日本用钩藤称钩藤钩 o原植物与中药钩藤基本相
同 o但主要用 Υνχαρια ρηψνχηοπηψλλα k¬´ ql ¤¦®¶q∀
桃仁 }原植物一致 o其中山桃为同物异名 ∀
莪术 }日本使用的莪术原植物 Χυρχυµα ζεδοαρια • ²¶¦²¨ 与
中药莪术基源不同 o该种植物原产印度 o我国东南部和西南
部有分布 o日本在屋久岛 !五岛等地栽培 ∀
夏枯草 }日本夏枯草的原植物为夏枯草的变种 Πρυνελλα
ϖυλγαρισq√¤µq ¬¯¯¤¦¬±¤ ‘¤®¤¬k € Π. ϖυλγαρισ q¶∏¥¶³q ασιατιχα
‹¤µ¤l ∀
柴胡 }日本使用的柴胡原植物为日本自生种三岛柴胡
Βυπλευρυµ φαλχατυµ qo产于静冈县 !神奈川县的三岛柴胡最为
有名 o品质优良 ∀
浙贝母 }日本药局方所载贝母原植物与中药浙贝母相
同 o学名差异为同物异名 ∀此外 o中药贝母则品种繁多 ousss
年版5中国药典6就收载有川贝母 !浙贝母 !湖北贝母 ∀
菊花 }日本本国不产菊花 o主要从中国 !台湾 !韩国输入 o
其中以浙江海宁的黄甘菊为主 o其他也有安徽 !河南产的白
菊花等 ∀日本菊花除菊 Χηρψσαντηεµυµ µοριφολιυµ • ¤°¤·q外 o
还用 Χ. ινδιχυµ qk中药作野菊花用l o日本称苦薏 o也从中
国输入 ∀
黄芪 }原植物一致 o其中蒙古黄芪因分类等级处理不同
而为同物异名现象 ∀
黄连 }日本黄连原植物为 Χοπτισϕαπονιχα ¤®¬±²o日本山地
自生或栽培 o我国没有分布 ∀此外 o日本也从中国输入黄连 ∀
葛根 }中国和日本所用葛根均为野葛 o但中药葛根还包
括甘葛藤k粉葛l ∀
紫苏叶 }日本苏叶原植物包括紫苏 Περιλλα φρυτεσχενσ …µ¬·q
ϖαρ. αχυτα Ž∏§² k € Π. φρυτεσχενσ …µ¬·ql和鸡冠紫苏 Π.
φρυτεσχενσ …µ¬·q ϖαρ. χρισπα ⁄¨ ¦¤¬¶±¨ 两种 o药用部位为叶和枝 ∀
紫草 }日本紫草因药用其根而称为紫根 o日本药局方收
载的紫根原植物只为硬紫草一种 ∀
薄荷 }日本薄荷原植物为亚洲东部原产的 Μεντηα αρϖενσισ
qϖαρ. πιπερασχενσ ¤¯¬±qo我国学者曾将其作为薄荷的变种
Μ. ηαπλοχαλψξ …µ¬´ q√¤µq πιπερασχενσk ¤¯¬±ql≤ q≠ q• ∏ ·¨‹ q• q
¬k家薄荷l ∀
3 结语
综上所述 o中药与日本汉方药原植物的差异主要表现在
以下几个方面 }≠ 同名异物 o汉名相同而基源植物相异 o如当
归 !黄连 !川芎 !厚朴 !柴胡 !木通 !辛夷等 ∀  同物异名 o原植
物相同而学名相异 o如枣 !延胡索 !薯蓣 !白术 !石虎 !山桃 !浙
贝母 !蒙古黄芪等 ∀ ≈ 一药多源与一药单源 o中药因历史的
原因和地方差异 o往往一种中药有多种基源植物 o而日本汉
方药常为以某一来源为主或为单纯性品种 o如贝母 !莪术 !葛
根 !紫草 !茵陈蒿等 ∀ …药用部位差异 o少数品种因中日间对
其生药药性的认识不同或其他原因 o而使同一植物以不同部
位入药 o如细辛 !茵陈蒿等 ∀产生以上差异的主要原因有历
史地理的因素 !分类处理的不同 !学术观点的差异 !栽培变异
的结果等 ∀ k下转第 {uu页l
#{tz#
第 u|卷第 {期
ussw年 {月
中 国 中 药 杂 志
Χηινα ϑουρναλ οφ Χηινεσε Ματερια Μεδιχα
∂²¯ qu| oŒ¶¶∏¨ {
„∏ª∏¶·oussw
少 o以保藏 tx §最为明显 o逐渐下降至第 vs天 o此后下降非
常缓慢 ∀由于可食用膜的亲水性 o使苦杏仁内的水分含量最
低 o苦杏仁苷水解相对缓慢 o因此膜处理可保持苦杏仁的稳
定性 ∀
2 q2 q3 脂肪含量变化 高温环境下脂肪易发生氧化 !水解
和酸败 o随着高温储藏时间的延长 o脂肪油含量均呈减少趋
势 ∀但膜处理及真空处理组均优于对照组 ~尤其是可食用膜
具有良好的阻氧性和密封性 o可阻滞脂肪油发生氧化和挥发
性成分的挥发 o以保持苦杏仁的稳定性 ∀
2 q2 q4 酸价变化 高温环境下脂肪油发生酸败水解生成游
离脂肪酸 o因此 v种保藏方法所保藏的苦杏仁脂肪酸价都逐
渐增大 o但以膜处理组为优 o由于可食用膜呈网状结构 o可以
阻止苦杏仁中脂肪与外界的水分接触 o减少或延缓脂肪发生
水解反应 o从而保持苦杏仁的稳定性 ∀
2 q2 q5 过氧化值变化 高温环境下苦杏仁中脂肪发生氧化
酸败 o产生氢过氧化物和过氧化物等中间产物 o随时间延
长 o过氧化值增高 ∀而膜处理组可阻止脂肪与氧的接触 o减
少或延缓脂肪发生氧化反应 o故过氧化值较低 o说明膜处理
组能较好地保持苦杏仁的品质 ∀
2 q2 q6 羰基值变化 高温环境下苦杏仁油发生了氧化酸
败 !水解反应 o生成了大量低分子的醛 !酮等有害物质 o随着
高温储藏时间延长 o羰基值逐渐增高 ∀而膜处理组 !真空处
理组的羰基值 o随时间延长也在逐渐增大 o但与未处理组相
比有显著差异 o尤以膜处理组为优 ∀说明膜处理组 !真空处
理组对保持苦杏仁的稳定性有显著作用 ∀
3 结论
高温环境下 o苦杏仁随着储存时间延长 o其稳定性逐渐
发生改变 ~所含的水分 !苦杏仁苷 !脂肪逐渐减少 o而酸价 !过
氧化值 !羰基值逐渐上升 o这反映了苦杏仁品质的下降 o是否
影响苦杏仁止咳平喘 !润肠通便的临床疗效 o有待于深入研
究 ∀
高温环境下真空处理可减少苦杏仁水分的蒸发 ~膜处理
与真空处理均可减少苦杏仁苷的分解 o阻止脂肪发生氧化 !
水解和酸败 o产生过氧化物 o抑制酸价 !过氧化值及羰基值的
增高 o以膜处理为优 ∀这表明对苦杏仁进行膜处理与真空处
理 o可使其在度过高温环境过程中减少苦杏仁苷的分解 o阻
滞氧化酸败 o保持苦杏仁的稳定性 o以保证药效与用药安全 ∀
≈参考文献 
≈t  李成文 o王若兰 o李道荣 q高温环境对苦杏仁影响的研究 q郑州
工程学院学报 oussv ~uvkwl }wv q
≈u  苗明三 o李振国 q现代实用中药质量控制技术 q北京 }人民卫生
出版社 ousss qyvt q
≈v  王若兰 q植物蛋白可食膜果仁保鲜效果的研究 q郑州工程学院
学报 oussu ouv kvl }t| q
≈w  中国药典 q一部 qusss qtys q
≈责任编辑 王康正 
k上接第 zt{页l
≈参考文献 
≈t  中国药典 q一部 qusss q
≈u  日本药局方解说书编辑委员会 q第十四改正日本药局方解说
书 q东京 }广川书店 ousst q
≈v  中国植物志编委会 q中国植物志 q北京 }科学出版社 ot|x| q
ussv q
≈w  难波恒雄 q原色和汉药图鉴 q大版 }保育社 ot|{s q
≈x  北川 o三川潮 o庄司顺三 o等 q生药学 q第 y版 q东京 }广川书
店 ousst q
≈y  徐国钧 o何宏贤 o徐珞珊 o等 q中国药材学 q北京 }中国医药科技
出版社 ot||y q
≈z  赵中振 o胡 梅 q试论中日生药品种的差异 q国外医学#中医中
药分册 ot|{| ottkyl }t q
≈{  谢宗万 q中药材品种论述 q第二版 q上册 q中册 q上海 }上海科学
技术出版社 ot||s qt||w q
Χοµ παρατιϖε στυδψ ον τηε οριγιναλ πλαντ διφφερενχεσ
οφ Χηινεσετραδιτιοναλ µεδιχινεσ ανδ ϑαπανεσε Καµ πο µεδιχινεσ
≤‹∞‘‹∏2¥¬¤²t o≤„Œ ≥«¤²2 ¬´±ªt o ŒŽ„Š∞ ¤¶¤¼∏®¬u oŽ’‘⁄’ ‘¤²®²u
(t . Σχηοολ οφ Πηαρµαχευτιχαλ Σχιενχεσ , Πεκινγ Υνιϖερσιτψ, Βειϕινγ tsss{v , Χηινα ;
u . Φαχυλτψ οφ Πηαρµαχευτιχαλ Σχιενχεσ , Καναζαωα Υνιϖερσιτψ, Καναζαωα , ϑαπαν)
[ Αβστραχτ] …¤¶¨§²±·«¨ ≤«¬±¨ ¶¨ ³«¤µ°¤¦²³¨¬¤usss §¨q¤±§¤³¤±¨ ¶¨ ³«¤µ°¤¦²³¨¬¤tw¶·¨ §qo·«¨ ²µ¬ª¬±¤¯ ³¯¤±·§¬©©¨µ¨±¦¨¶²© ≤«¬2
±¨ ¶¨ µ¤§¬·¬²±¤¯ ° §¨¬¦¬±¨ ¶¤±§¤³¤±¨ ¶¨ Ž¤°³² ° §¨¬¦¬±¨ ¶º µ¨¨ ¦²°³¤µ¨§¥¼ °¤®¬±ª ¬¯¶·q׫¨ §¬©©¨µ¨±¦¨¶¤±§µ¨¤¶²±¶º µ¨¨ ¤±¤¬¼½¨ §q
[ Κεψ ωορδσ] ≤«¬±¨ ¶¨ ·µ¤§¬·¬²±¤¯ ° §¨¬¦¬±¨ ¶~¤³¤±¨ ¶¨ Ž¤°³² ° §¨¬¦¬±¨ ¶~²µ¬ª¬±¤¯ ³¯¤±·§¬©©¨µ¨±¦¨
≈责任编辑 王康正 
#uu{#
第 u|卷第 {期
ussw年 {月
中 国 中 药 杂 志
Χηινα ϑουρναλ οφ Χηινεσε Ματερια Μεδιχα
∂²¯ qu| oŒ¶¶∏¨ {
„∏ª∏¶·oussw