免费文献传递   相关文献

中国毛茛科植物小志(廿一)



全 文 :广西植物 Guihaih 17 (1):1—15 1997
中国毛茛科植物小志(廿一)
王文 采
(中国科学院植物研究所 , 北京 100093)
摘 要 (1)对 P.A.Munz 1967 ~ 1968 年发表的关于亚洲翠雀属一文中的多数错误鉴定逐一加以改
正;(2)从 Munz 鉴定错误的标本中发现了 4 新种和 1 新变种;(3)在发现了浅裂菟葵的具花标本之后 , 补
充了该种花的描述;(4)在研究了 halictrum laxum Ulbr.的等模式之后 , 认为该种不能成立 , 应是 T.
robustum Maxim.的异名;(5)描述 1 铁线莲属新种。
1996-10-08收稿。
第一作者简介:王文采 ,男 , 1926年出生 ,研究员,中科院院士 ,从事植物分类学研究工作。
关键词 毛莨科;中国;翠雀属;菟葵属;唐松草属;分类学问题讨论;新分类群
NOTULAE DE RANUNCULACEIS SINENSIBUS(XXI)
Wan Weicai(Wang Wentsai)
Inst itute o f Botany , Chinese Academy of Scienses , Beijing  100093)
Abstract (1)While wo rking in GH , MO , NY , and US on the genus Delphinium in the summer of 1996 , I
found out not a few misidentifications made by P.A.Munz(1967 ~ 1968)in his paper on the Asian species of
the Delphinium .To my surprise , even some fruiting specimens of the genus Aconitum were determined by him
as several species of the genusDelphinium .The misidentifications just mentioned have resulted in certain con-
fusion to the taxonomy of the Chinese Delphinium and to the flora of Southw est China.For example , some
specimens collected from Yunnan Province w ere determined by him as 8 species , i.e., Delphinium
trichophorum F ranch., D.glabricaule W.T.Wang , D .hirticaule F ranch., D.wrightii Chen , D.
muliense W.T.Wang , D .max imow iczii Franch., D.che foenseF ranch., and D.pseudograndif lorum W.
T.Wang , which are in fact not distributed in Yunnan Province.Thus , an erroneous new reco rd of these 8
species w as reported.In order to clarify the confusion all names misidentified by Munz under relev ant correct
names are enumerated , and the various diagnostic characters neg lected by Munz fo r various specimens misidenti-
fied by him are given respectively;(2)F rom some specimens misidentified by Munz 4 new species and 1 new
variety of the genus Delphinium are discovered and described;(3)During my visit to NY.some flow ering
specimens of Eranthis lobulata W.T.Wang w ere discovered for the first time , and on the basis of these speci-
mens the floral description of that species is given;(4)After study ing the iso type of Thalictrum laxum Ulbr ,
(1925), deposited in US , I realized that the leaflets ot that isotype are puberulous abaxially , and not ` glaberri-
ma as described in the original Latin description.So , T.laxum Ulbr.is unable to be distinguished from T.ro-
bustum Max im.(1890), and should be reduced to synonymy;A new species of the genus Clematis is de-
scribed.
Key words Ranunculaceae;China;Delphinium ;Eranthis;Thalictrum ;tax onomical no tes;new taxa.
为完成所承担的《Flora of China》毛莨科和苦苣苔科的编写任务 ,我于 1996年 4月至 8月先后
访问了美国的 Smithsonian Institution(US), New Yo rk Botanical Garden(NY), M issouri Botanical
Garden(MO), 和 Harvard Universi ty 的 Gray Herbarium (GH)等 4个著名植物标本馆(括弧中的
英文字母分别为上述 4植物标本馆的代号)。在查阅翠雀属 Delphinium 标本的过程中 ,我发现了
美国学者 P.A.Munz 的不少错误鉴定。Munz于 1967和 1968两年连续发表了亚洲翠雀属修订
一文 ,对亚洲翠雀属植物进行了全面研究〔1〕 ,在文中将承认的 244 种划分为 10个群(但未给出这
些群的拉丁学名),写出分群检索表 ,各群的分种检索表 ,每个种名(包括异名)的原始文献和形态
描述 ,以及花瓣和退化雄蕊等的解剖图 ,并列出所研究过的大量标本 ,包括许多模式标本和模式照
片。由于翠雀属的多数种集中分布于亚洲 ,所以 ,Munz的这篇文章是德国学者 E.Huth〔2〕于上世
纪末发表的翠雀属专著以后有关翠雀属分类学的一个重要工作。如上所述 , Munz在编写此文中
查阅了大量文献和标本 ,不知为何竟做出相当多的错误鉴定 ,有时将属于一个种的标本鉴定为 2
个或 3个种 ,更使我惊异的是 ,他将一些乌头属 Aconi tum 具果的标本鉴定为翠雀属植物(见下),
这样 ,Munz此文对中国翠雀属分类学 ,以及云南等地的植物区系造成了一定混乱 ,例如 ,他将一些
采自云南的翠雀属植物标本分别鉴定为不分布于云南的 Delphinium trichophorum Franch(自四川
西部向北分布到青海东部一带)、 D .glabricaule W.T .Wang(四川西北部)、 D .hirt icaule
Franch.(四川东部 、湖北西部)、D.wrightii Chen(四川西南部)、D .mulienseW.T .Wang(四川
西南部)、D .maximowiczi i Franch.(四川西北部 、甘肃西南部)、D .chefoense Franch.(=D .
grandi f lorum L.var.gi lgianum (Pilger)Finet et Gagnep.,分布于黄河中 、下游诸省)和 D .
pseudograndif lorum W.T .Wang (=D .kamaonense Huth var.glabrescens (W.T .Wang)W.
T .Wang ,分布于西藏东部 、四川西部 、青海南部和甘肃西南部),遂使云南翠雀属种的数目出现了
虚伪的增加〔3〕 。为了澄清这些混乱 ,本文在下面将列出有关错误鉴定 ,逐一加以改正 。此外 ,从
Munz鉴定错误的标本中发现了 4新种和 1新变种 ,也在本文中加以发表 。在本文之前 ,我曾将
Munz根据采自我国的标本描述的新种 Delphinium rockii Munz和 D.wilsonii Munz 分别归并到
D .albocoeruleum Maxim.和 D .hirticaule Franch.〔4〕 ,从其错误鉴定的一西藏标本 ,发现了新种
D .nangzienseW.T .Wang〔5〕 ,另外 ,与 M .J.Warnock博士从其错误鉴定的一云南标本 ,发现了
新种 D.pseudoyunnanenseW.T .Wang et M.J.Warnock 〔6〕。
1 翠雀属 Delphinium L.
1.1 短距翠雀花
Delphinium forrestii Diels in Not.R.Bot.Gard.Edinb.5:265.1912;W.T .Wang in Fl.
Reip.Pop.Sin.27:350.1979.——— D.t richophorum auct.non Franch:Munz in J.Arn.Arb.
48:492.1967 , p.p.;C.Y.Wu , Index Fl.Yunnan.1:120.1984.
Ad descriptionem originalem addenda , folliculis seminibusque adhuc ignotis:Folliculi oblongi , ca.
1.2 cm longi , 3 mm lati , pubescentes , sty lis persistentibus ca.1 mm longis glabris.Semina atro-
brunnea , tetrahedralia , ca.2 mm longa , ad angulos anguste alata.
云南:丽江 ,Forrest 6683 , 22347(US), Rock 7786 , 10860(GH), 11458(果实 、种子描述根据
2 广 西 植 物 17 卷  
标本 ,US),11696(GH ,US),24938(US)。
上列标本均为 D .forrest ii ,其萼距呈圆锥状钻形 ,比萼片短 ,是翠雀属的原始特征〔7 , 8〕 ,而
D .trichophorum 的萼距则呈细圆筒形 ,比萼片长 ,显然不同于 D .forresti i 。但是 , Munz将上列
标本均误定为 D .t richophorum ,并将 D .forresti i错误地归并于D .trichophorum 。
上述短距翠雀花的萼距较短 ,此外 ,其退化雄蕊狭长 ,无毛 ,不明显分化为瓣片和爪 ,叶的分裂
程度较小 ,也均是原始特征。由于采集果实标本困难 ,此种的果实和种子特征还一直不明 。今年 7
月 ,我在 US 发现了此种具果实的 Rock 11458号标本 ,从上述补充描述可见本种的种子呈四面体
形 ,沿棱有狭翅 ,种皮表面平滑 ,无其他横皱 、鳞状横翅 、同心翅等构造 ,表现了原始的形态特征 。
1)Texas Regional Inst itute for Environmental S tudies , S am Houston S tate University , Hun tsvi lle , Texas 77341, U.S.A.
1.2 磨顶山翠雀花 图 1∶1 ~ 2
Delphinium motingshanicum W.T.Wang et M .J.Warnock1), sp.nov.——— D .hamatum auct.
non Franch.Munz in J.Arn.Arb.49:237.1968 , p.p.quoad Rock 22852 , p.p.
Affine D .pylzowii Maxim., quod pedicellis puberulis et luteo -glanduloso -puberulis , petalis
apice emarginatis , staminodiis ad medium 2-f idis , filamentis glabris differt.
Herba perennis , Caulis ca.45 cm altus , inferne dense superne sparse adpresso-puberulus , supra
basin 2- ramosus , ca.4-foliatus.Folia basalia et caulina ignota.Racemus terminalis ca.25 cm(?)
longus , ca.8-florus , parte supera igno ta;bracteae inferiores foliaceae , pet iolatae , laminis papyraceis
ambitu pentag onis 1.8 ~ 2.2 cm longis ca.4 cm latis 3- sectis , segmento mediano anguste oblanceo-
lato , segmentis lateralibus oblique flabellatis inaequaliter fere ad basin bis 2-partitis , lobulis ultimis
oblongo-linearibus , supra dense adpresso-puberulis subtus ad nervos adpresso -puberulis , petiolis
1.5 ~ 2.6 cm longis sparse puberulis;rhachis sparse adpresso - puberula;pedicelli inferiores 7.2 ~
11.4 cm longi inferne sparse superne dense adpresso -puberuli , superne pilis patentibus sparsis inter-
mix tis tecti , supra medium 2-bracteolati;bracteolae breviter petiolatae , oblongae vel longe ellipti-
cae , 1 ~ 1.4 cm longae , 2 ~ 2.5 mm latae.Racemi axillares 5 ~ 5.5 cm longi , ca.5- flo ri , plus mi-
nusve co rymbiformes;bracteae inferio res longiuscule vel breviter petiolatae , 3 -sectae , segmentis
lanceolato-linearibus , superiores sessiles , indivisae , lineares;pedicelli 1.8 ~ 7 cm longi;bracteolae
sessiles , oblanceolato -lineares , 6 ~ 10 mm longae , 1.6 ~ 2 mm latae.Sepala intense purpureo -
caerulea , ex tus adpresse puberula et pubescentia , basi villosa , intus glabra , superum oblongum , ca.
1.2 cm longum , 7 mm altum , calcare cy lindrico-subulato 2.2 cm longo subrecto basi 3 mm crasso ,
lateralia et infera 1.4 ~ 1.6 cm longa.Petala at ro-brunnea , integ ra , glabra.Staminodia ca.1.3 cm
longa , limbis at ro -brunneis subo rbicularibus 7 mm longis 8 mm latis apice emarginatis do rso supra
basin luteo-barbatis , unguibus glabris basi hamato-appendiculatis.Stamina , ca.7 mm longa , f ila-
mentis sparse pilosis.Carpella 4 vel 5 , ovariis dense pubescentibus.
Yunnan(云南):Deqin(德钦),M t.Motingshan , alt.4 600 m , on scree , f l.purplish-blue ,
June 1932 , J.F.Rock 22852 A (holotype , US).
本种的花瓣呈黑褐色 ,花有 4或 5枚心皮 ,因而接近大通翠雀花 D.py lzowii Maxim.,但花梗
下部疏被 、上部密被贴伏短柔毛 ,在上部还混有少数开展柔毛 ,花瓣全缘 ,退化雄蕊瓣片顶端微凹 ,
雄蕊花丝有少数柔毛而不同;在 D .py lzowii ,花梗除被短柔毛外还有黄色短腺毛 ,花瓣顶端微凹 ,
退化雄蕊瓣片 2裂达中部 ,雄蕊花丝无毛。
3  1 期  王文采 中国毛莨科植物小志(廿十一)
上列模式标本不太完整:基生叶和茎生叶只残留叶柄 ,叶片已不存在;顶生花序上部断失 。根
据腋生花序呈伞房状 ,猜测顶生花序也呈伞房状 。所以 ,为了得到完全的形态描述 ,以后需要到模
式产地再采集具完整叶和完整花序的标本。在模式标本的野外记录中写明标本产地为德钦县的
Moting shan ,此山的中名暂时译为`磨顶山 ,待以后了解到真正的名称时 ,当即加以改正 。
在 US存放的 Rock 22852号一张台纸上原来装订有 3 个不同类型的标本 ,Munz 的定名签上
的学名是 Delphinium hamatum Franch.,他可能看到一台纸上包括不同类型的植物 ,在其文章中 ,
在 Rock 22852之后写出`(in part) 字样 ,但他在台纸上未明确指出那个标本是 D.hamatum ,也
未明确给出其他标本的学名。经我们的研究 ,这 3个类型的标本均非 D .hamatum ,而代表了 2
新种和 1 新变种:D.motingshanicum , D.pseudothibeticum (见后), D.caeruleum var.
crassicalcaratum (见后), 他们的叶片均掌状 3 全裂达基部。D .hamatumFranch.与 D .
ceratophorum Franch.(叶 3深裂)相近缘 ,其基生叶分裂程度比较小 ,掌状 3裂达到中部一带 ,所
以 ,还未达到掌状深裂的程度 ,更不是掌状全裂。因此 ,根据叶分裂的情况已可确定 Munz对 Rock
22852号标本的鉴定是错误的。
1.3 软叶翠雀花
Delphinium malacophyllum Hand.Mazz.in Acta Ho rt.Gotob.13:32.1939;W.T .Wang in
F1.Reip.Pop.Sin.27:373.1979——— D .beesianum auct.non W.W.Smith:Munz in J.Arn.
Arb.48:506.1967 , p.m.p.quoad Rock 13092.——— D .py lzowii auct.non Maxim.:Munz in
l.c.532 , p.p.quoad Rock 14644.
甘肃:洮河流域 ,Rock 13092(GH), 14644(NY)。
Munz将 Rock 13092鉴定为 D .beesianum (叶 3全裂 ,全裂片细裂 ,花序伞房状 ,有少数花 ,花
瓣和退化雄蕊均呈蓝紫色 ,退化雄蕊瓣片呈长圆状倒卵形 ,雌蕊群(gynoecium)有 5心皮),而这号
标本的叶分裂程度较小 , 掌状深裂 , 花瓣和退化雄蕊均呈黑褐色 , 雌蕊群有 3 心皮 , 与 D .
beesianum 有较大区别 ,应是 D.malacophy llum 。
Munz将属于 D .malacophyl lum 的另一标本 Rock 14644鉴定为 D.pylzowii ,后者的花瓣和
退化雄蕊也呈黑褐色 ,而与 D .malacophyllum 相近 ,但雌蕊群具 5枚心皮而不同。
1.4 白蓝翠雀花
Delphinium albocoeruleum Maxim.in Bull.Acad.Sci.Petersb.23:307.1877;Fl.Tangut.
23 , pl.4.1889;W.T .Wang in Fl.Reip.Pop.Sin.27:380.1979.
1.4.1 var.albocoeruleum ——— D.beesianum auct.non W.W.Smith:Munz in J.Arn.Arb.
48:506.1967 , p.m.p.quoad Rock 14640——— D .pylzowii auct.non Maxim.:Munz in l.c.
532 , p.p.quoad Rock 13033 , 13041 , 13088 , H.Smith 2961 , 3384.
四川:松潘 , H.Smith 2961 , 3384 (GH)。甘肃南部:Rock 13023 (GH , NY , US), 13041
(GH , US), 13088(GH , NY , US), 14640(GH)。
Munz将 Rock 14640 也鉴定为 D .beesianum ,此号标本乃是 D .alboceeruleum ,其花瓣和退
化雄蕊均呈黑褐色 ,雌蕊群有 3枚心皮 ,而与 D.beesianum(特征见上)有较大区别 。他又将属于
D .albocoeruleum 的其他诸号标本鉴定为D .pylzowi i ,如前所述 ,后者的雌蕊群具 5枚心皮而不
同。
1.4.2 贺兰山翠雀花(变种)
var.przewalskii (Huth)W.T .Wang in Fl.Reip.Pop.Sin.27:381.1979.——— D .
pulcherrimum auct.non W.T .Wang :Munz in J.Arn.Arb.48 :531.1967 , p.m.p.quoad
4 广 西 植 物 17 卷  
Ching 1123.
宁夏:贺兰山 , R.C.Ching(秦仁昌)1123(US)。
Ching 1123 是特产贺兰山的 D .albocoeruleum var.przewalskii , Munz 将其鉴定为 D .
pulcherrimum (乃是 D .batangense Finet et Gagnep.的异名),二者同属具黑褐色花瓣和退化雄蕊
的Sect.Elatopsis ,颇为相似 ,但本变种的叶各 1回和 2回裂片互相分离 ,分裂程度较大 ,花梗有淡
黄色腺毛;在巴塘翠雀花 D.batangense ,叶的各 1回和 2回裂片互相邻接或覆压 ,分裂程度较小 ,
花梗无黄色腺毛 。
1.5 滇川翠雀花
Delphinium delavayi Franch.in Bull.Soc.Bot.France 33:379.1866;W.T .Wang in Fl.
Reip.Pop.Sin.27:400.1792.——— D .glabricaule auct.non W.T .Wang:Munz in J.Arn.
Arb.49:96.1968.p.p.quoad Ching 21418;C.Y.Wu , Index Fl.Yunnan.1:117.1984.———
D .hirticaule auct.non Franch.:Munz in J.Arn.Arb.49:97.1968 , p.p.quoad Ching 21945 ,
Rock 6305 , Schneider 1867;C.Y.Wu , Index Fl.Yunnan.1:118.1984.——— D .umbrosum
auct.non Hand-Mazz.:Munz in l.c.119 , p.p.quoad Feng 1776 , Fo rrest 25052 , A.Henry
9668 , 9668A.
云南:丽江 ,R.C.Ching(秦仁昌)21418 , 21945 (GH), Rock 6305(GH , US), C.Schneider
1867(GH);中甸 , 冯国楣 1726(GH);蒙自 , A.Henry 9668(MO), 9668(US)。
缅甸北部:Fo rrest 25052(US)。
上列标本均为在云南高原广布的 D.delavayi ,其特征为:茎被反曲短糙伏毛 ,叶掌状3深裂 ,小
苞片狭披针形(下部较宽 ,向上渐变狭),与花邻接。Munz将 Ching 21418 误定为 D.glabricaule
(茎无毛 ,叶掌状 3全裂 ,小苞片钻形 ,生花梗中部一带 ,不与花邻接);将 Ching 21945 , Rock 6305 ,
Schneider 1867 均误定为 D.hirt icaule(茎被开展长糙毛 ,叶掌状 3深裂 ,小苞片钻状线形 ,生花梗
中部 ,与花远离);将冯国楣 1726 ,Forrest 25052 , A.Henry 9668 , 9668A误定为 D.umbrosum(与
D .delavayi极为相近 ,但小苞片狭线形 ,全长等宽而不同)。
1.6 阴地翠雀花
Delphinium umbrosum Hand-Mazz.Symb.Sin.7:278.1931;W.T .Wang in Fl.Reip.
Pop.Sin.27:401.1979.
1.6.1 var.umbrosum ——— D.delavayi auct.non Franch.:Munz in J.Arn.Arb.49:93.
1968 , p.m.p.quoad Rock 6149.
云南:丽江 , Rock 6149(GH)。
1.6.2 展毛阴地翠雀花(变种)
var.hispidumW.T .Wang in Acta Phy totax.Sin.Add.1:102.1965.——— D .hirt icaule
auct.non Franch.:Munz in l.c.97 , p.p.quoad Rock 17317.
云南:丽江 , Rock 17317(GH.US)。
Munz将上列为 D .umbrosum var.umbrosum (茎被反曲短糙伏毛)的 Rock 6149号标本误定
为D .delavayi 。将为 var.hispidum (茎被开展长硬毛)的 Rock 17317 号标本误定为 D .
hirticaule 。这 3种的区别特征已在前面列出。
1.7 峨眉翠雀花
Delphinium omeienseW.T .Wang in Fl.Reip.Pop.Sin.27:613.1979.——— D.wrighti i
auct.non Chen:Munz in J.Arn.Arb.48:496.1967 , p.m .p.quoad Tsai 52020;C.Y.Wu ,
5  1 期  王文采 中国毛莨科植物小志(廿十一)
Index Fl.Yunnan.1:1203.1984.——— D .delavayi auct.non Franch.:Munz in l.c.49:93.
1968.p.m.p.quoad Fang 2944 , T .C.Peng 145.
云南:巧家 , H.T .Tsai (蔡希陶)52020 (GH)。四川:峨眉山 ,W.P.Fang(方文培)2944
(GH , US), T .C.Peng 145(GH)。
上列标本均为 D .omeiense(茎密被斜下方开展的长硬毛 ,叶 3深裂远超过中部 ,小苞片生花
梗中部 ,与花远离 ,披针状线形或线形 ,退化雄蕊蓝紫色 ,有黄色髯毛)。Munz 将其中的 Tsai 52020
误定为 D .wright ii (茎密被白色长硬毛 ,并混生黄色腺毛 ,叶 3裂至中部附近 ,小苞片与花邻接 ,
狭卵形 ,退化雄蕊黑褐色 ,无髯毛 ,与 D .omeiense有明显区别),将其他采自峨眉山的 2号标本误
定为 D.delavayi (主要特征见前)。在 Munz的文章发表时 , D .omeiense 尚未被描述发表 ,也就
是说 Munz当时未认识到上述标本乃代表一新种 。
1.8 川西翠雀花
Delphinium tongolense Franch.in Bull.Soc.Philom.Paris , ser.8 , 5:166.1893;W.T .
Wang in Fl.Reip.Pop.Sin.27:405.1979.——— D .delavayi auct.non Franch.:Munz in J.
Arn.Arb.49:93.1968 , p.m .p.quoad Rock 18324.——— D.muliense auct.non W.T.Wang :
Munz in l.c.109 , p.p.quoad Rock 16916.
四川:木里 , Rock 16916 , 18324(US)。
上引 Rock采自木里的 2号标本均是 D.tongolense(茎无毛 ,叶掌状 3深裂 ,小苞片生花梗上
部与花分开 ,近丝形)。Munz将 Rock18324和 16916分别误定为 D.delavayi (主要特征见前)和
D .muliense(茎无毛 ,叶掌状 3全裂达基部 ,花序轴和花梗密被反曲短毛和黄色腺毛 ,小苞片生花
梗上部 ,与花分开 ,狭披针形 ,萼距稍向下弧状弯曲)。
1.9 螺距翠雀花
Delphinium spirocentrum Hand-Mazz.Symb.Sin.7:280.1931;W.T.Wang in Fl.Reip.
Pop.Sin.27:413.1979.——— D .hamatum auct.Franch.:Munz in J.Arn.Arb.49:237.1968 ,
p.p.quoad Yu 12702.
云南:中甸 , 俞德浚 T .T .Yu 12702(PE)。
上引 Yu 12702为 D .spirocentrum (茎被开展硬毛 ,叶均茎生 ,掌状 3深裂远超过中部 ,花序
轴与花梗密被白色糙毛和黄色腺毛 ,萼片无角状突起 ,萼距向下螺旋状弯曲), Munz将其误定为
D .hamatum (茎下部被开展糙毛 ,上部以及花序轴和花梗均无毛 ,叶多基生 ,少数茎生 ,掌状 3裂
达中部附近 ,萼距稍向下弯曲或向下呈 U 字形弯曲)。从括弧中的形态特征可见这 2种有明显区
别 ,如注意读原始描述 ,是不会发生如此错误鉴定的。
1.10 拟螺距翠雀花
Delphinium bulleyanum Diels in No t.R.Bot.Gard.Edinb.5:265.1912;W.T .Wang in Fl.
Reip.Pop.Sin.27:414.1979.——— D.glabricaule auct.non W.T .Wang :Munz in J.Arn.
Arb.49:96.1968 , p.p.quoad Rock 16830.
四川:贡噶岭 , 4830 m , Rock 16830(US)。
上引 Rock16830为 D .bul leyanum ,其茎无毛 ,茎生叶掌状 3深裂 ,萼距常螺旋状弯曲 , Munz
将此号标本误定为 D .glabricaule ,后者的茎生叶掌状 3全裂达基部(见前 1.5 D .delavay i 的有
关讨论),根据这个特征即可将这 2种区别开 。
1.11 木里翠雀花
Delphinium muliense W.T.Wang in Acta Phytotax.Sin.6:365.1957;et in Fl.Reip.Pop.
6 广 西 植 物 17 卷  
Sin.27:415.1979.
1.11.1 var.muliense.——— D.spirocentrum auct.non Hand-Mazz.:Munz in J.Arn.Arb.
49:241.1968 , p.m .p.quoad Yu 7427 , Rock 16637 , 16694 , 18015.
四川:木里 , T .T .Yu (俞德浚)7427(GH), Rock 16637 (US), 16694 (GH , NY , US),
18015(US)。
上引 4号标本均是 D .muliense var.muliense (主要特征见前 1.8 D .tongolense 下的讨论),
Munz将这 4号标本均误定为 D .spirocentrum (主要特征见前)。
1.11.2 小苞木里翠雀花(变种)
var.minutibracteolatumW.T .Wang in Acta Bot.Sin.10:149.1962;et in Fl.Reip.Pop.
Sin.27:415.1979.——— D .potaninii auct.non Huth:Munz in J.Arn Arb.49:239.1968 , p.
m.p.quoad Rock 16743.
四川:木里 , Rock 16743(GH , US)。
上引 Rock16743是 D .muliense var .minutibracteolatum , 与 var.muliense相同 ,茎无毛 ,叶
掌状 3全裂达基部 ,花序轴和花梗被反曲短毛和黄色腺毛 ,区别特征为小苞片较小 ,呈丝形 。Munz
将此号标本误定为 D .potanini i ,后者的茎以及花序轴和花梗均无毛 ,叶掌状 3深裂不达基部 ,小
苞片钻形 ,与 D .muliense 有较明显的区别。
1.12 永宁翠雀花 图 1:3 ~ 5
Delphinium yongningense W.T .Wang et M .J.Warnock , sp.nov.——— D .hirt icaule auct.
non Franch.:Munz in J.Arn Arb.49:97.1968 , p.m.p.quoad Rock 5167.
Species nova inter D .delavayi Franch.et D .ceratophorum Franch.posita est , ab illo foliis
basalibus pluribus sub anthesi praesentibus fere ad basin palmatim 3-partitis , lobis primariis magis di-
visis , ab hoc racemo rum rhachidibus pedicellisque ret ro rse hispidulis et luteo-glanduloso-puberulis ,
sepalis apice haud corniculatis recedit.
Herba perennis.Caules 2 , 54 ~ 80 cm alti , patule hispidi , 1 ~ 3-foliati , simplices vel 1-
ramosi.Folia basalia ca.4 , longe petiolata;laminae papyraceae , ambitu pentagonae , ca.3.5 cm lon-
gae , 7 cm latae , basi cordatae , ad 2.5 mm supra basin 3-partitae , lobo mediano rhombico fere ad
costam mediam 3-f ido margine inciso-dentato , lobis lateralibus oblique flabellatis inaequali ter 2-
part itis , utrinque sparse strig osae , nervis supra planis subtus paulo prominulis;petioli 10 ~ 12.5 cm
longi , sparse hispidi , basi vaginati.Folia caulina eis basalibus similia.Racemi terminales , elongati , 38
~ 68 cm longi , laxe 6 ~ 22-flori;rhachides cum pedicellis retrorse hispidulae et luteo-glanduloso-
puberulae;bracteae inferiores foliaceae , superiores sessiles , 1 ~ 2.2 cm longae , trisectae , segmentis
linearibus , vel indivisae , lineares;pedicelli erecto-patentes , 0.6 ~ 12 cm longi , apice 2-bracteolati;
bracteolae lineares , 6 ~ 14 mm longae , 1 ~ 3 mm latae , utrinque sparse hispidulae.Sepala purpurea ,
ex tus sparse st rigosa , intus glabra , superum ovatum , 1.3 ~ 1.8 cm longum , 8 ~ 10 mm latum , cal-
care subulato 1.7 ~ 2 cm longo recto vel paulo decurvato basi 3 ~ 3.5 mm crasso , lateralia et infera ob-
longa , 1.3 ~ 1.7 cm longa.Petala glabra , indivisa.Staminodia ca.1.2 cm longa , limbis oblongis 6
mm longis apice 2-lobulatis et ciliatis dorso supra basin luteo-barbatis , unguibus glabris.Stamina
g labra.Carpella 3 , ovariis luteo-pubescent ibus.
Yunnan(云南):Lijiang(丽江),betw een Yongning(永宁)and Yongbei(永北), en route to Muli
(木里),May-June , 1922 , J.F .Rock 5167(holotype , US)。
7  1 期  王文采 中国毛莨科植物小志(廿十一)
本种花序被白色反曲短糙毛和黄色腺毛 ,小苞片条形 , 与花邻接而近似滇川翠雀花 D .
delavayi Franch .,但有较多基生叶 ,叶分裂程度较大 ,3 深裂至基部之上2 .5 mm 处 ,一回裂片近于
细裂而不同;在具较多基生叶和叶分裂程度较大方面则近似角萼翠雀花 D .ceratophorum Franch.
(见下),但花序被短糙毛和黄色腺毛 ,萼片顶端无角状突起而不同 。从上述情况可见本种乃是介
于分布于森林区的 D .delavayi 群和分布于高山草甸区的D .ceratophorum 群的中间类型。
Munz将 Rock 5167误定为 D.hirticaule ;在后者 ,叶 3深裂至距基部 7 ~ 9 mm 处 ,一回深裂
片分裂的程度较小 ,小苞片生花梗下部 ,与花远离 ,较小 ,长 2.5 ~ 4 mm ,子房无毛或近无毛 ,而与
本种不同 。
1.13 角萼翠雀花
Delphinium ceratophorum Franch.in Bull.Soc.Bo t.France 33:377.1886;W.T .Wang in
Fl.Reip.Pop.Sin.27:427.1979.
1.13.1 var.ceratophorum ———D.spirocentrum auct.non Hand -Mazz.:Munz in J.Arn.
Arb.49:241.1968 , p.m.p.quoad Rock 23080.
云南:德钦 ,Rock 23080(NY , US)。
Rock 23080是 D .ceratophorum (茎下部有开展糙毛 ,上部和花序轴和花梗均无毛 ,基生叶约
5枚 ,掌状 3深裂超过中部近基部 ,小苞片与花邻接 ,披针形 ,萼片外面近顶端处有长 1.5 ~ 2 mm
的角状突起 ,萼距向下至多呈 U字形弯曲),Munz将此号标本误定为 D.spirocentrum (主要特征
见前)。
1.13.2 短角萼翠雀花(变种)
var.brevicorniculatumW.T .Eang in Acta Bot.Sin.10157.1962;et in Fl.Reip.Pop.Sin.
27:429.1979.——— D .hamatum auct.non Franch.:Munz in J.Arn.Arb.49:237.1968 , p.
m.p.quoad Yu 9832.
云南:德钦 ,T .T .Yu (俞德浚)9832(GH)。
上引标本为 var.brevicorniculatum ,与模式变种的区别为萼片角状突起较小 ,长在 1 mm 以
下。Munz将这号标本误定为 D .hamatum (主要特征见前 9.D.spirocentrum 下的讨论)。这 2
种在亲缘关系上很相近 ,主要区别在于叶的分裂程度上 。
1.14 长距翠雀花
Delphinium tenii Levl.in Repert.Sp.Nov.7:98.1909;W.T .Wang in Fl.Reip.Pop.Sin.
27:431.1979.——— D .maximowiczii auct.non Franch.:Munz in J.Arn Arb.48:524.1967 ,
p.m.p.quoad Yu 10504 , Rock 23243.
云南:德钦 ,T .T .Yu (俞德浚)10504(GH), Rock 23243(GH)。
上引 2号标本均为 D .tenii ,其主要特征为茎无毛 ,有少数分枝 ,基生叶在开花时仍存在 ,3深
裂近基部或3全裂达基部 ,一回裂片细裂 ,总状花序有6 ~ 15朵花 ,轴和花梗无毛。Munz将此2号
标本误定为 D .maximowiczi i ,后者主要特征:茎密被反曲短柔毛 ,具多数分枝 ,基生叶在开花时
枯萎 ,茎生叶 3全裂达基部 ,一回裂片细裂 ,伞房花序有 2 ~ 3花 ,花梗密被反曲短柔毛。
1.15 拟澜沧翠雀花 图 1∶9-11
Delphinium pseudothibeticumW.T .Wang et M.J.Warnock , sp.nov.——— D .hamatum
auct.non Franch.:Munz in J.Arn.Arb.49:237.1968 , p.m.p.quoad Rock 22852 , p.p.
Affine D .thibet ico Finet et Gagnep., quod caulibus ret rorso -puberulis saepe glabrescentibus ,
foliis do rso subg labris , recemorum rhachidibus pedicellisque dense retrorso-puberulis , ovariis superne
8 广 西 植 物 17 卷  
tantum sparse pubescentibus differt.
Herba perennis.Caules 13 ~ 30(?)cm alti , patule albo -hispidi , simplices , 1- vel pauci-fo-
liat i.Folia basalia ca.4 , longe petiolata , sub anthesi emarcida , petiolis usque ad 18 cm longis hispidis
basi anguste vaginat is.Folia caulina longe petiolata;laminae papy raceae , ambitu pentagonae , ca.1.2
cm longae , 2.2 cm latae , basi cordatae , 3-sectae , segmento mediano rhombico apice acuto 3-fido
margine pauce dentato , segmentis lateralibus oblique flabellat is inaequaliter 2-part itis , lobulis ultimis
anguste ovatis vel oblongo -ovatis , utrinque dense albo-st rigosae;petioli ca.5.5 cm longi , prope
basin densiuscule ceterum sparse hispidi.Racemi terminales , 2.5 ~ 13 cm longi , (1 ~ )3 ~ 7-flori;
bracteae indivisae , lineares vel trisectae , segmentis linearibus , ca.1 cm longae;rhachides sparse
hispidulae;pedicelli 1 ~ 3 cm longi , sparse hispiduli , apice vel prope apicem 2-bracteolati;bracteolae
lineares , 7 ~ 8 mm longae , 0.8 ~ 1.2 mm latae , hispidulae.Sepala intense purpureo-caerulea , extus
strigosa , intus glabra , superum ovatum , 1 ~ 1.4 cm longum , 7 ~ 9 mm latum , calcare cylindrico-
subulato 2 ~ 2.4 cm longo arcuato-decurvato vel hamato-decurvato basi 3 ~ 5 mm crasso , lateralia et
infera 1.6 ~ 1.7 cm longa.Petala integra , g labra.Staminodia ca.1.2 cm longa , limbis oblongo-
obovatis 6.5 mm longis 4.5 mm latis 2-lobatis dorso supra basin luteo-barbatis , superne sparse cili-
olatis , unguibus glabris.S tamina glabra.Carpella 3 , ovariis dense brunneo-pubescentibus.
Yunnan(云南):Deqin (德钦), M t.Motingshan , alt.4 600 m , on scree , f l.purplish-blue ,
June 1932 , J.F.Rock 228528(holotype , US)。
本种与澜沧翠雀花 D .thibeticum Finet et Gagnep.在亲缘关系上相近 ,但茎被开展硬毛 ,叶背
面密被糙伏毛 ,花序轴和花梗疏被短硬毛 ,子房密被柔毛而不同;在澜沧翠雀花 ,茎被反曲短柔毛 ,
常变无毛 ,叶背面近无毛 ,花序轴和花梗密被反曲短柔毛 ,子房只在上部疏被柔毛。
如前所述 , Munz将 Rock 22852误定为 D .hamatum ,根据本种的叶为掌状 3全裂 ,花序轴和
花梗无毛等特征已可确定本种不是 D .hamatum (主要特征见 1.9 D.spirocentrum 中的讨论)。
1.16 宽距翠雀花
Delphinium beesianum W.W.Smith in Not.R.Bot.Gard.Edinb.8:130.1913;W.T .
Wang in Fl.Reip.Pop.Sin.27:451.1979.——— D .mosoynense auct.non Franch.:Munz in J.
Arn.Arb.48:527.1967 , p.m .p.quoad Feng 2514.
云南:丽江 ,K.M .Feng (冯国楣)2514 (GH)。
上列标本为 D .beesianum(主要特征见 1.3 D .malacophy llum 中的讨论),Munz将其误定为
D .mosoynense(=D .grandi f lorum var.mosoynense(Franch.)Huth , 见下),后者的花序总状 ,
退化雄蕊瓣片宽倒卵形 ,雌蕊群有 3枚心皮 ,可与 D.beesianum 相区别。
1.17 蓝翠雀花
Delphinium caeruleum Jacq.ex.Camb.in Jacq.Voy .Bot.4:7.1844;W.T .Wang in Fl.
Reip.Pop.Sin.27:453.1979.
1.17.1 var.caeruleum ———D.grandif lorum auct.non L.:Munz in J.Arn.Arb 48:517.
1967 , p.m.p.quoad Rock 13361.——— D .pseudograndi f lorum auct.non W.T.Wang:Munz in
l.c.530 , p.m .p.quoad Rock 14538.
甘肃:夏河 ,Rock 14538(GH)。青海:西宁 , Rock 13361(GH)。
上列 2号标本均为 D .caeruleum ,其叶掌状3全裂 ,全裂片细裂 ,花序伞房状 ,萼距钻形 ,退化
雄蕊瓣片圆倒卵形 ,雌蕊群有 5枚心皮 ,根据以上特征可见本种与 D .beesianum W.W.Smith极
9  1 期  王文采 中国毛莨科植物小志(廿十一)
为相 近 。 Munz 将 Rock 13361 误 定 为 D .grandif lorum , 将 Rock14538 误 定 为 D .
pseudograndif lorum (=D.kamaonense Huth var.glabrescens(W.T .Wang)W.T .Wang),这
二者的花序呈总状 ,雌蕊群有 3枚心皮 ,可与 D.caeruleum 相区别 。
1.17.2 粗距蓝翠雀花(变种)
var.crassicalcaratum W.T .Wang et M.J.Warnock , var.nov.——— D.hamatum auct.non
Franch.:Munz in J.Arn Arb.49:237.1968 , p.m.p.quoad Rock 22852 , p.p.
A var.caeruleo differt caulibus dense puberulis et pilis longioribus albis et glandulosis luteis inter-
mix tis tectis , foliorum laminis mino ribus 1.5 ~ 1.9 cm latis , calcare sepalino cylindrico - subulato
basi 3 ~ 4 mm crasso.
云南:Deqin(德钦),M t.Moting shan , alt.4 600 m , on scree , fl.purplish-blue , June 1932 , J.
F .Rock 22852 C (holotype , US)。
本变种的茎除密被短色毛外 ,还混有较长白色柔毛和黄色腺毛 ,叶较小 ,叶片宽 1.5 ~ 1.9 cm ,
萼距细圆筒状钻形 ,基部粗 3 ~ 4 mm ,而与模式变种不同;在模式变种 ,茎只被贴伏的短柔毛 ,无较
长柔毛和黄色腺毛 ,叶较大 ,叶片宽 1.8 ~ 5 cm ,萼距较细 ,呈钻形 ,基部粗 2 ~ 3 mm 。本变种的叶
掌状 3全裂 ,全裂片细裂 ,易与 D .hamatum Franch.相区分 。
1.18 康定翠雀花
Delphinium tatsienense Franch.in Bull.Soc.Philom.Paris , ser.8 , 5:168.1893;W.T .
Wang in Fl.Reip.Pop.Sin.27:456.1979.———— D .maximowiczii auct.non Franch.:Munz in
J.Arn.Arb.48:524.1967 , p.p.quoad Rock 18327.——— D .pseudograndi f lorum auct.non W.
T .Wang:Munz in l.c.530 , p.m.p.quoad Stevens 458.
四川:木里 ,Rock 18327(GH , US);康定 ,H.Stevens 458(GH)。
上引 2号标本均为 D .tatsienense ,其特征为茎上部有少数分枝 ,叶掌状 3全裂 ,全缘片细裂 ,
花序伞房状 ,花梗密被贴伏短柔毛 ,雌蕊群有 3枚心皮 ,种子只沿纵棱有狭翅。Munz将 Rock18327
误定为 D .maximowiczi i 。后者在叶分裂方式 ,花序类型 ,心皮数目等方面与 D .tatsienense 近
似 ,是其近缘种 ,根据其茎自基部之上有较多分枝 ,以及种子密被鳞状横翅 ,可与 D .tatsienense 区
分。Munz还将 Stevens 458误定为 D .pseudograndif lorum (见 1.17.D .caeruleum 中的讨论),
后者的花序总状 ,花序轴散生极少数短毛 ,花梗只在顶部有较密柔毛 ,其他部分散生少数开展短柔
毛或近无毛 ,因此 ,容易与 D .tatsienense 相区别。
1.19 硕片翠雀花 图 1∶6 ~ 8
Delphinium grandilimbumW.T .Wang et M .J.Warnock , sp.nov.——— D .beesianum auct.
non W.W.Smith:Munz in J.Arn.Arb.48:506.1967 , p.m.p.quoad Rock 10817.
Affine D.pum ilo W.T .Wang , quoad caulibus petiolisque patule pubescent ibus , foliis mi-
noribus 0.7 ~ 1.4 cm longis 1.3 ~ 2.4 cm latis , floribus minoribus , sepalis 1.2 ~ 1.4 cm longis ellipti-
cis vel elliptico-obovatis , petalis apice emarginatis , staminodiorum limbis mino ribus 6 mm longis , fil-
amentis g labris , ovariis puberulis distinguitur.
Herba perennis.Caules 12 ~ 22 cm alti , simplices , prope basin ret rorse albo -pubescentes ,
ceterum glabri.Folia basalia 1 ~ 2 , longe petiolata;laminae tenuiter coriaceae , ambitu pentagonae , 1.
5 ~ 2.7 cm longae , 3 ~ 5.4 cm latae , basi cordatae , 3- sectae , segmento mediano late rhombico 3-
part ito , lobo mediano lineari integ ro vel ut rinsecus 1-dentato , lobis lateralibus inaequaliter 2- fidis ,
lobulis ul timis t riangularibus vel lineari- lanceolatis , segmentis lateralibus inaequaliter 2 - partitis
10 广 西 植 物 17 卷  
semel vel bis dissectis , lobulis ultimis linearibus vel anguste t riangularibus , supra adpresse puberulae ,
subtus pilosae , nervis inconspicuis;petioli 3 ~ 13 cm longi , prope basin ret rorse pubescentes , ceterum
g labri.Folia caulina 1 ~ 2 , eis basalibus similia , sedminora.Corymbi terminales 1 ~ 2-f lori;bracteae
at ro-purpureae , lanceolatae , 7 ~ 9 mm longae , apice longe subulato -acuminatae , superne puberu-
lae;pedicelli 2 ~ 6 cm longi , prope apicem villosiusculi , et luteo-glanduloso-puberuli , supra medium
2-bracteolati;bracteolae subulatae , 5 ~ 6 mm longae , 0.4 ~ 0.6 mm latae , puberulae.Sepala pur-
pureo-caerulea , ex tus pilosa , intus g labra , superum anguste ovatum , 2 ~ 3 cm longum , 1 ~ 1.1 cm
latum , calcare subulato 2.5 ~ 3.1 cm longo recto basi 2.1 ~ 3(~ 4)mm crasso , lateralia et infera an-
guste ovata , 2.4 ~ 3.6 cm longa.Petala integra , g labra.Staminodia ca.2 cm longa , limbis oblique
obovatis ca.13 mm longis 10 mm latis apice rotundatis emarginatis ciliatis dorso supra basin dense
longeque luteo-barbatis , unguibus sparse puberulis basi breviter appendiculatis.S tamina ca.10 mm
longa , filamentis superne pilosis.Carpella 3 , ovariis dense luteolo- villosis.
Yunnan(云南):Lijiang (丽江), Mt.Dyinaloko , on meadows of M uang -Tze - to , 19 Sept.
1923 , J.F.Rock 10817 (holotype &isotype US)。
本种接近矮翠雀花 D .pum ilum W.T .Wang ,但茎和叶柄近基部处被反曲柔毛 ,叶较大 ,长
1.5 ~ 2.7 cm ,宽 3 ~ 5.4 cm ,花较大 ,萼片长 2 ~ 3.6 cm ,狭卵形 ,花瓣全缘 ,退化雄蕊瓣片很大 ,长
13 mm ,花丝上部有疏柔毛 ,子房密被淡黄色长柔毛而可区别;在 D .pumilum ,茎和叶柄被开展
柔毛 ,叶较小 ,长 0.7 ~ 1.4 cm ,宽 1.3 ~ 2.4 cm ,花较小 ,萼片长 1.2 ~ 1.4 cm ,椭圆形或椭圆状倒
卵形 ,花瓣顶端微凹 ,退化雄蕊瓣片较小 ,长 6 mm ,花丝无毛 ,子房被短柔毛。
Munz将 Rock 10817误定为 D .beesianum ,后者的雌蕊群有 5枚心皮 ,是与具 3枚心皮的本
种的明显区别 ,此外 ,萼距较粗 ,呈细圆筒形 ,退化雄蕊瓣片较小也与本种相区别 。
1.20 裂瓣翠雀花 (变种)
Delphinium grandiflorum L.var.mosoynense (Franch.)Huth in Bo t.Jahrb.20:461.1895;
W.T.Wang in W.T.Wang et al.Vasc.Pl.Hengduan Mount.1:491.1993.——— D .chefoense
auct.non Franch.:Munz in J.Arn.Arb.48:510.1967 , p.m.p.quoad Feng 2714.——— D .
pseudogran -di f lorum auct.non W.T.Wang :Munz in l.c.530 , p.m.p.quoad Forrest 6538 ,
Schneider 3250.——— D .tatsienense auct.non Franch.:Munz in l.c.537 , p.p.quoad Forrest
22378 , Rock 10686 , 18485 , Schneider 2739.
云南:鹤庆 , Schneider 2739(GH , US);剑川 , Forrest 22378 (US);丽江 , Rock 6292 (MO ,
US), 7770(GH), 10686(GH , US), 11485(US), 18485(GH);中甸 ,K.M.Feng(冯国楣)2714
(GH), Forrest 6538(US)。
上列标本均是 D.grandi f lorum var.mosoynense ,此变种在云南高原中部和西北部广布 ,其
叶细裂 ,花序总状 ,密被反曲贴伏短柔毛 ,退化雄蕊瓣片圆倒卵形 ,雌蕊群有 3枚心皮均与模式变
种 var.grandi f lorum , var.gi lgianum (Pilger)Finet et Gagnep.(=D .chefoense Franch., D .
grandi f lorum var.glandulosum W.T .Wang)等变种相似 ,与后者们的区别主要在于其茎基部之
上除了密的贴伏短柔毛以外 ,还混生少数反曲的长柔毛 。这种区别相当 微小 ,因此 ,Munz将 Feng
2714误定为 D.chefoense 是可以理解的 。此外 , 他将 Fo rrest 6538 , Schneider 3250 误定为 D .
pseudograndif lorum (主要特征见 1.18 D .tatsienense 中的讨论),将 Forrest 22378 , Rock 10686 ,
Schneider 2739误定为 D .tatsienense(主要特征也见 1.18 D .tatsienense 中的讨论),二者与本变
种都有较明显的区别 。
2 乌头属 Aconitum L.
2.1 短距乌头
11  1 期  王文采 中国毛莨科植物小志(廿十一)
Aconitum brevicalcaratum (Finet et Gagnep.)Diels in Not.R.Bot.Gard.Edinb.5:267.
1912 , p.p.;W.T.Wang in Fl.Reip.Pop.Sin.27:160.1979.——— Delphinium delavayi auct.
non Franch.:Munz in J.Arn.Arb.49:94.1968 , p.m.p.quoad Feng 2461.
云南:中甸 ,K.M .Feng(冯国楣)2461 (GH)。
2.2 等叶花葶乌头(变种)
Aconitum scaposum Franch.var.hupehanum Rapaics in Nov .Kozl.6:168.1907;W.T .
Wang in Fl.Reip.Pop.Sin.27:164 , 1979 ——— Delphinium umbrosum auct.non Hand-Mazz.:
Munz in J.Arn.Arb.49:120.1968 , p.m.p.quoad Tsai 52675.
云南:镇雄 ,H.T .Tsai(蔡希陶)52675(GH)。
2.3 缺刻乌头
Aconitum incisofidumW.T .Wang in Acta Phy totax.Sin.Add.1:87.1965;et in F l.Reip.
Pop.Sin.27:281.1979.——— Delphinium yuanum auct.non Chen:Munz in J.Arn.Arb.48:
543.1969 , p.p.quoad Yu 13852 , 14613.
云南:中甸 ,T .T .Yu(俞德浚)13852(GH)。四川:木里 ,T .T .Yu 14613(GH)。
2.4 中甸乌头
Aconitum piepunense Hand.-Mazz.Symb.Sin.7:290.1931;W.T .Wang in Fl.Reip.
Pop.Sin.27:281.1979.——— Delphinium pseudo-grandi f lorum auct.non W.T .Wang:Munz
in J.Arn.Arb.48:531.1967 , p.m.p.quoad Yu 13481.
云南:中甸 ,T .T .Yu 13481(GH)。
2.5 乌头
Aconitum carmichaeli Debx.in Acta Soc.Linn.Bord.33:87.1879;W.T.Wang in Fl.
Reip.Pop.Sin.27:264.1979.——— Delphinium orthocentrum auct.non Franch.:Munz in J.
Arn Arb.49:109.1968 , p.m.p.quoad Fang 1083.
四川:南川 , W .P.Fang(方文培)1083(GH , US)。
3 菟葵属 Eranthis
3.1 浅裂菟葵
Eranthis lobulata W.T.Wang in Acta Phyto tax.Sin.Add.1:53 , pl.1 , fig .2.1965;et in
F l.Reip.Pop.Sin.27:110 , pl.23 , fig.6 ~ 7.1979;L.Q.Li in W.T .Wang et al.Vasc.Pl.
Hengduan Mount.1:447.1993.
Ad descriptionem originalem addenda , flore adhuc ignoto:Flos 1 ~ 1.4 cm diam.;pedicellus ca.
2 mm longus , g laber;sepala 5 , alba , obovato-oblonga vel oblonga , 5.5 ~ 8 mm longa , 2 ~ 3 mm al-
ta , apice rotundata , g labra;stamina 12 ~ 13 , 4.5 ~ 5 mm longa , glabra , f ilamentis anguste linearibus
vel subf iliformibus 3.8 ~ 4.5 mm longis apicem versus leviter dilatatis , antheris oblongis 0.8 ~ 1 mm
longis;petala 3 ~ 5 , 2.5 ~ 3 mm longa , glabra , unguibus 1.5 ~ 2 mm longis , limbis infundibulifor-
mibus ca.1 mm longis apice ut rinsecus appendiculatis , appendicibus ellipsoideis;carpella 5 , 4 ~ 4.5
mm longa , g labra , ovariis anguste oblongis 3 ~ 3.8 mm longis breviter stipitatis , stylis ca.0.8 mm
longis.
四川(Sichuan):汶川 (Wenchuan), 卧龙自然保护区(Wolong Natural Reserve), 2 500 m , 桦
树林边 ,1981年 4月 ,G.Schaller 38(NY)。
Eranthis lobulata 的模式标本由已故世的汪发缵教授于 1930 年 5 月 29 日采于汶川(no.
21018),是具果标本 ,所以此种花的特征一直不明 。在 1996 年 5月中旬我访问 NY时在唐松草属
未定名的标本中发现了此种的开花标本 ,现将花各部的特征描述如上 。
12 广 西 植 物 17 卷  
图 1 
1 ~ 2磨顶山翠雀花 Delphinium motingshanicum :1.花序最下部的花;2.退化雄蕊(Rock 22852 A);3 ~ 5.永宁翠雀花 D.yongningense :
3.基生叶:4.花:5.退化雄蕊(Rock 5167);6~ 8硕片翠雀花 D.grandi limbum:6.基生叶:7.花:8.退化雄蕊(Rock 10817);9~ 11 拟
澜沧翠雀花 D.pseudothibeticum :9.基生叶:10.花:11.退化雄蕊(Rock 22852 B)。1 , 3~ 4 , 6~ 7 , 9 ~ 10 同一比例;2 , 5 , 8 , 11同一比例。
13  1 期  王文采 中国毛莨科植物小志(廿十一)
4 唐松草属 Thalictum L .
4.1 粗壮唐松草
Thalictrum robustum Maxim.in Acta Hort.Petrop.11:18.1890;W.T .Wang et S.H .
Wang in Fl.Reip.Pop.Sin.27:532 , pl.129 , fig.1-6.1979;W.T.Wang in Bull.Bot.Lab.
Noth-East.Forest.Inst.8:23.1980.——— T .laxum Ulbr.in Notizbl.Bot.Gart.Berlin 9:
225.1925;W.T.Wang et S.H.Wang in l.c., syn.nov.
湖北西部:A.Henry 6424(T .laxum Ulbr.的 isotype , US)。
在 T .laxum Ulbr.的拉丁原始描述中 ,将小叶描述为无毛(foliola……g laberrima……)。在
1979年出版的中国毛莨科志中(见上引文献),在没有看到标本 ,只根据描述的情况下 ,我们将此种
收入志中 ,放在粗壮唐松草附近 ,主要区别为小叶无毛。在 1996 年夏 ,我在 US 发现了上引 T .
laxum Ulbr.的等模式标本 ,发现其小叶下面 5条隆起的基出脉上均有短柔毛 ,在稀疏的脉网上散
生少数短柔毛 ,这样 ,即无法与 T .robustum Maxim.相区分 ,应将 Thalictrum laxum Ulbr.作为
异名处理 。
5 铁线莲属 Clematis L.
5.1 狭叶铁线莲
Clematis angustifol iola W.T .Wang , sp.nov , ———? C.clarkeana Lé vl.et Van.var.
stenophyl la Hand-Mazz.in Acta Hort.Gotob.13:194.1939 , non C.stenophylla Hook.1848.
(holotype:Sichuan , Yanyuan , 12 Oct.1914 , Handel -Mazzet ti 5580 , not seen.) ——— C.
clarkeana auct.non Lévl.et Van.:M .Y.Fang in Fl.Reipubl.Pop.Sin.28:102.1980 , p.p.,
quoad pl.27.
Affinis C.clarkeanae Lévl.et Van., quae ramulis g labris , foliolis ovatis elliptico -ovatisve
margine manifeste dent iculat is , sepalis ex tus glabris dif fert.
Liana.Ramuli longitudinaliter vadoseque 6-7-canaliculat i , sparsissime strigulosi.Folia terna-
ta , longe petiolata;foliola papy racea , id terminale lanceolato-lineare vel anguste lanceolatum , 5.8 ~
14 cm longum , 1.1 ~ 2.2 cm latum , apice longe attenuatum , basi ro tundatum , margine integ rum ,
raro quoque latere supra medium minute 1-2-denticulatum , petiolulo 10 ~ 12 mm longo , ea lateralia
minora , anguste lanceolata , 4.4 ~ 10 cm longa , 0.9 ~ 1.7 cm lata , apice attenuata vel caudata , basi
oblique ro tundata , margine integ ra , pet iolulis 3 ~ 5 mm longis , omnia supra sparsissime st rigulosa ,
subtus subglabra vel ad nervos tantum sparse strigulosa , utrinque plus minusve reticulata;petioli 3.8
~ 7 cm longi , superne sparse st rigulosi.Cymae axillares , 3-8-f lo rae;pedunculi 1 ~ 4 cm longi ,
subglabri;bracteae lineari-lanceolatae vel subulatae , 0.2 ~ 2.5 cm longae;pedicelli 2 ~ 3.4 cm lon-
g i , glabri vel subg labri.Calyx campanulatus , 1.8 ~ 2.2 cm diam.;sepala 4 , lanceolato-oblonga , 1.
6 ~ 2.1 cm longa , 5 ~ 6 mm lata , apice acuminata , utrinque sparse adpresseque puberula , margine ve-
lutina.Stamina 1.1 ~ 1.3 cm longa , filamentis linearibus ut rinque dense villosis , pilis 3 ~ 4 mm
longis , antheris anguste oblongis 2.1 ~ 2.5 mm longis apice obtusis glabris.Carpella staminibus aequi-
longa , dense pubescentia.
Yunnan(云南):Binchuan(宾川), M t.Jizushan(鸡足山), 21 Dec.1940 , Liou Tchen-ngo(刘
慎谔)17847(holo type , IBSC);w ithout field notes(无野外记录), Kunming Station , Inst.Bot.A-
cad.Sin.(植物所昆明工作站)1756(PE).
本种与特产贵州的平坝铁线莲 C.clarkeana Lévl.et Van.在亲缘关系上接近 ,但小枝疏被短
糙伏毛 ,小叶披针状线形或狭披针形 ,边缘全缘 ,偶尔每侧有 1 ~ 2极小齿 ,萼片两面疏被贴伏短柔
毛可以区别;在平坝铁线莲 ,小枝无毛 ,小叶卵形或椭圆状卵形 ,边缘有明显小牙齿 ,萼片外面无
毛。
14 广 西 植 物 17 卷  
《中国植物志》第二十八卷 ,图版 27绘 的是本种 ,可以参考;但该图版被定为 C.clarkeana
Lév l.et Van.的图 ,实为错误鉴定 。
Acknowledgments I am g rateful to the directors and curators of GH , MO , NY , and US , for
kindly invit ing me to visit their famous herbaria and fo r the various facilities provided.My sincere
thanks are also due to Bryan E.Dutton(BKL), David E.Bouf ford , Emily W.Wood (GH), Peter
H.Raven , Ihsan Al-Shehbaz , Anthony R.Brach , Guanghua Zhu(MO), Lisa M.Campbell , Pam
White(NY), Laurence E.Skog , and Anna L.Weitzman(US)for their various kind help and hospi-
tality during my visit.The finacial suppo rt f rom the Smithsonian Institution and the M issouri Bo tani-
cal Garden is g ratefully acknow ledged.
参 考 文 献
1.Munz , P.A.A synopsis of the Asian species of Delphinium , sensu stricto.J.Arn.Arb., 1967~ 1968 , 48:249~ 302 , 476~ 545.
1967;49:73~ 166 , 233~ 259.1968
2.Huth , E.Monographie der Gat tung Delphinium.Bot.Jahrb., 1895, 20:322~ 499
3.吴征镒.云南种子植物名录.昆明:云南人民出版社 , 1984 , 上册:115~ 120
4.王文采.中国毛莨科植物小志(七).植物研究 , 1983 , 3(1):24~ 38
5.王文采.中国毛莨科植物小志(十七).植物分类学报 , 1994, 32(5):467~ 479
6.Wang , W.T., M.J.Wamnock and G.Zhu.Notulae de Ranunculaceis Sinensibus(XX).Phytolog ia , 996 , 79(5):382~ 388
7.王文采.中国毛莨科翠雀属的初步研究.植物学报 , 1962 , 10(1):59~ 89
8.王文采.Delphinium.中国植物志.北京:科学出版社 , 1979 , 27:326~ 462
15  1 期  王文采 中国毛莨科植物小志(廿十一)