免费文献传递   相关文献

New taxa of Boraginaceae from China

紫草科新分类群



全 文 :广 西 植 物 Guihaia 30(4):429— 439 201O年 7月
紫草科新分类群
王文采
(中国科学院 植物研究所 系统与进化植物学国家重点实验室,北京 100093)
摘 要:描述 了中国横断山区紫草科滇紫草属 1新种和 1新变型,附地菜属 1新种和 1新变种,微孔草属 2新
种和齿缘草属 1新种。
关键词:紫草科 ;滇紫草属;附地菜属 ;微孔草属 ;齿缘草属 ;新分类群;中国
中图分类号:Q949.777.4 文献标识码 :A 文章编号:lOOO一3142(2OLO)O4—0429—11
New taxa of Boraginaceae from China
ⅥrANG W en_,】 ai
(st口tP Ke l aboratory of Systematic and Evolutionary Botany,Chinese Academy of Sciences,Beijing 100093,China)
Abstract:On the basis of specimens collected from the Hengduan Mountains in Southwest China,one species and one
form of Onosma,Q xiangchengense and Q waddellii Duthie f.1atifolium,one species and one variety of Trigonotis,
T.zhuokejiensis and T.muliensis W.T.Wang var.strigosa,two species of Microula,M.1eucantha and M.filicaulis,
and one species of Eritrichium ,E.serxuense,are described as new.
Key words:Boraginaceae;Olosl;~a;Trigonotis;Microula;Eritrichium;new taxa;China
哈佛大学植物学家 D.E.Bouford博士在近十
余年来与中国科学院昆明植物研究所合作 ,对我 国
横断山区一带植物 区系进行 了深入的考察 ,并采集
到大量植物标本,继去年寄来毛茛科植物标本之后,
于今年 3月,他又寄来紫草科植物标本托我鉴定,在
结束鉴定工作后,发现了该科滇紫草属、附地菜属、
微孔草属和齿缘草属的 5新种 ,1新变种和 1新 变
型,现在本文发表。
1 滇紫草属 Onosma L.
1.1乡城滇紫草 图 1:A—C
Onosma xiangchengense W .T.W ang,sp.nov.
Fig.1:A—C
Ob floris structuram et folia uninervia species
nova haec O.CO;q.ferto W.W .Smith arcte affinis
est,a quo caulibus humilioribus usque ad 29 cm al—
tis,folis basalibus majoribus usque ad 29 cm longis
2.3 cm latis,drepaniis singulis vel binis terminali—
bus 3.5— 5 cm longis dense 4——8-floris,corolla in—
tus glabra statim distat.
Herba perennis. Radix apice circ.2 cm crassa.
Caules circ.2 fasciculati,20— 29 cm alti,hispidi,sire-
plices。3— 5一foliati.Folia basalia circ.10,sessilia,her—
bacea。laneeolato-linearia vel linearia,6— 29 cm longa,
0.6—2.3 cm lata,apice acuta,basi attenuata,integra,
supra viridia,subtus viridula,utrinque longe strigosa,
uninervia;folia caulina minora,sessilia,lanceolato-lin—
earia vel anguste lanceolata,3——9.5 cm longa,0.5—
1.1 cm lata,apice attenuata,basi late cuneata.Drepa—
nia singula vel bina,terminalia,3.5-5 cm longa,dense
4·——8-flora;bracteae anguste lanceolatae vel anguste
lineari-lanceolatae,1.1— 3.3 cm 1ongae,1— 6 iD_rn la—
tae,hirsutae;pedicelli 1— 10 rnrn longi,hirsuti.Sepala
收稿 日期 :2009—05—26 修 回 日期 :2009—09—30
基金项 目:国家 自然科学基金(3087Ol46)[supported by the National Natural Science Foundation of China(30870146)]
作者简介:王文采(1926一),男,研究员/教授,中国科学院院士 ,长期从事有花植物分类学研究。
430 广 西 植 物 30卷
5,anguste lineari-lanceolata,1.5一 1.6 cm longa,1
. 5-
2 N]ITI lata,utrique hirsuta;corolla rubra(ex collectori—
bus),tubulans,1.7——1.8 cm longa,ore 6 mm in di—
am.,5-lobata,lobis depresse lateque ovatis drc
. 1 mil
longis 3 ITkrn latis,tubo circ.1.6 crn longo,extus supra
medium strigosa,intus glabra;stamina 5,inclusa,atro-
图 1 A—C.乡城滇紫草 A.植株全形;B.花萼和雌蕊,2萼片被除去;C.花冠打开。
D-E.宽叶丛茎滇紫草 D.开花茎上部;E.花冠打开,以及雌蕊。
Fig.1 C.Onosma xiangchengense W .T
. W ang A.habit;B.calyx and pistil,with two sepals removed;C
. coroIIa cuI open
and spread out·(from holotype).D-E-0.waddelli Duthie latifolium W.T_Wang D
. upper part of flowe ring
stem;E.corola cut open and spread out,and pistil.(from holotype)
4期 王文采 :紫草科新分类群 431
purpurea,glabra,filamentis 6 mlTl longis leviter infra
medium tubi corollae et 7 inIn supra basin corollae in—
sertis basi leviter decurrentibus,antheris 8 Inin longis
lateribus inter sese cohaerentibus et stylum cigentibus;
pistillum corollae fere aequilongum ,glabrum,ovario 0.
8 mm longo,stylo 1.8 cm longo,stigmatibus 2 minutis
0.1 ITlm longis.
多年生草本。根顶端粗 约 2 cm。茎约 2条丛
生 ,高 20—29 cm,被硬毛,不 分枝 ,有 3—5叶。基
生叶约 1O,无柄,草质 ,披针状条形或条形 ,长 6—29
cm,宽 0.6—2.3 cm,顶端急尖 ,基部渐狭 ,全缘 ,上
面绿色,下面浅绿色,两面被长糙伏毛 ,具 1脉 ;茎生
叶较小,无柄 ,披针状条形或狭披 针形,长 3—9.5
cm,宽 0.5—1.1 cm,顶 端渐狭 ,基部宽楔形 。镰状
聚散花序单个或成对顶生 ,长 3.5—5 cm,有密集的
4—8花 ;苞片狭披针形或狭条状披针形 ,长 1.1—
3.3 cm,宽 1—6 mm,被长硬毛 ;花梗长 1~10 mm,
被长硬毛。萼片 5,狭条状披针形 ,长 1.5—1.6 cm,
宽 1.5—2 mm,两面被长硬毛;花冠红色,筒状,长
1.7—1.8 cm,口部直径 6 mm,5浅裂,外面中部之
上被糙伏毛,内面无毛,裂 片扁宽卵形 ,长约 1 mm,
宽 3 mm,筒长约 1.6 mm;雄蕊 5,内藏 ,暗紫色,无
毛,花丝长 6 mm,着生 于花冠筒 中部稍下 、距花冠
基部之上 7 mm处 ,花药长 8 mm,互相以侧面连着
并包围花柱;雌蕊与花冠近等长,无毛,子房长 0.8
mm,花柱长 1.8 cm,柱头 2,小 ,长 0.1 mm。
Siehuan(四川 ).Xiangcheng Xian(乡城 县 ):
Vicinity of the town of Reda(热打).Rizhao Shen
Shan from gorge behind Silong Village.29。6 9 N,
99。40 15 E;3 6OO一 3 850 m.Open meadows with
seepages surrounded by forests,moist areas along
small streamlets within and outside of forest,and
Quercus guyavifolia—Picea likiangensis forests.
Limestone gorge near stream.Corolla red.1 6 July
2004.D.E.Boufford,J.H.Chen,S.L.Kelley,J.Li,
R.H.Ree,H.Sun,J.R.Yue Y.H.Zhang no.
30767(holotype,PE;isotype,GH ,not seen).
本种的花构 造与密花滇紫草 0.COnfertum W.
W.Smith的相似 ,二者 的叶均具 1脉 ,因此本种在
亲缘关系上与密花滇紫草甚为接近,但茎较低矮,高
达 29 cm,基生叶较大 ,长达 29 cm,宽达 2.3 cm,镰
状聚伞花序单个或成对顶生,长达 3.5—5 cm,有密
集的 4—8花 ,花冠内面无毛而与后者相区别。在密
花滇紫草 ,茎高达 70 cm,基生叶较小 ,长达 12 cm,
宽达 1 cm,镰状聚伞花序 1o个或更多组成长达 3O
cm的顶生、具多数花的聚伞圆锥花序,花冠裂片内
面有 1列伏毛(Johnston,1951;刘玉兰 ,1989)。
1.2宽叶丛茎滇紫草 (变型) 图 1:D-E
Onosma waddeilii Duthie f.1atifolium W .T.
W ang,f.nov. Fig.1:【)_E
A f.waddellii differt caulibus robustis usque
ad 4O一 46 cm ahis,folis majoribus usque ad 10
mm latis.
从茎滇紫草 O.waddelli Duthie特产我 国西
藏拉萨以东雅鲁藏布江流域一带山地,向东达昌都,
最近在昌都之东的江达金沙江西岸发现了一个具宽
叶的变型 f.1atifolium,此变型与丛茎滇紫草的区别
在于茎粗壮,高达 4O一46 cm,叶较大,宽达 10 n1nl。
在丛茎滇紫草,茎较细弱,高达 25-30 cm,叶较小,宽
达 6—7.rnm(Johnsoton,1951;刘玉兰,1989)。
Xizang(Tibet,西藏).Jiangda Xian(江达县):
Narrow valley on W side of Jinsha Jiang(Upper
Chang Jiang)opposite the town of Luoxu.32。25 59
N ,98。0 18 E;3 400 m. Dry slopes with scrubby
vegetation and narrow meadows along small tribu—
tary of Jinshan Jiang.Dry slope.30 July 2005.D.E.
Boufford,J.H.Chen,K.Fujikawa,S.L.Keley,R.
H.Ree,H.Sun,J.P。Yue,D.C.Zhang Y.H。
Zhang no.33855 (holotype,PE;isotype,GH,not
seen);same locality(同地),32。26 49”N,48。0 33
E:3 440 m.Dry slope partly facing Jinshan Jiang.
Xeric scrub community with many thorny shrubs.
Dry,stony slope. Corolla purple or pink;anthers
purple.30 July 2005.The same collectors as men—
tioned above,no.33794(PE;GH ,not seen).
2 附地菜属 Trigonotis Stev.
2.1卓克基附地菜 图 2:A—E
Trigonotis zhuok~iensis W .T.Wang,sp.nov.
(sect.Trgonotis) Fig.2:A—E
Species nova haec T.gracilipedi Johnst.affi—
nis est,a qua caule patule puberulo,foliis ovatis vel
late ovatis,drepaniis inferne 3— 6-bracteatis,sepal—
i8 lineari—lanceolatis,corolla alba fauce lutea,nucula
haud stipitata glabra facile differt.
432 广 西 植 物 3O卷
Herba annua. Caulis suberectus,circ.45 cm
altus,inferne 1.8 mm crassus,flaccidus,supra ba—
sin longe ramosus,patule puberulus. Folia omnia
caulina,infera longiuscule petiolata,supera minora
breviter petiolata;laminae tenues,membranaceae,
ovatae vel late ovatae,1.1- 2.9 cm longae,0.6-
图 2 A-E.卓克基附地菜 A.植株全形;B.花萼和雌蕊,2萼片被除去;C.花冠打开;
D.小坚果,背面观;E.同D,腹面观。F.冕宁附地菜植株全形。s.着生面。
Fig.2 A-E.Trigonotis zhuokejiensis W.T.Wang A.habit;B.calyx and p|Stil,with two sepa1s removed;C

corolla
cut open and spread out;D.nutlet,dorsal view;E.the same as D,ventral view (from holotype)

T.muliensis W T.W ang var.strigosa W.T.Wang habit (from holotype).s.scar.
4期 王文采:紫草科新分类群 433
2.1 Cnl latae,apice rotundatae,obtusae vel acutius—
culae,basi cordato—truncatae vel rotundatae,inte—
grae,utrique strigulosae,nervis lateralibus 2—3一j u—
gis inconspicuis;petioli 0.3——3 cm longi,sparse pu—
beruli.Drepania axillaria et terminalia,(1一 )3- 24
cm longa,inferne 3— 6-bracteata,5— 1 9-flora;rh—
aches sparsissime puberulae vel glabrae;bracteae
foliaceae,late ovatae vel ovatae,0.7— 1.6 cm Ion-
gae;pedicelli graciles,1.5— 10 mm longi,subglabri
vel sparse puberuli. Sepala 5,lineari—lanceolata,1
— 1.2 mm longa,tire.0.7 mm lata,extus depresse
puberula,intus glabra;corolla alba,fauce lutea(ex
collectoribus),glabra,limbo 5.5 mm in diam.5-lo—
bato,lobis orbiculari—obovatis 1.8 mm in diam.,
appendicibus 5 lunatis 0.6 mm longis,tubo 1.2 mm
longo:pistillum 0.8 mm longum.Nucula tetrahed—
ralis,laevis,glabra,haud stipitata,facie dorsali del-
toideo—ovata 1.3 mm longa 1 mm lata,faciebus yen—
tralibus tribus angulos tres acutos formantibus.
一 年生 草本。茎近 直立 ,高约 45 cm,下部粗
1.8 mm,柔弱,基部之上分枝,被开展短柔毛。叶全
部茎生,下部者具较长柄 ,上部者较小 ,具短柄 ;叶片
薄 ,膜质,卵形或宽卵形,长 1.1—2.9 cm,宽 0.6—
2.1 cm,顶端圆形 、钝或微尖 ,基部心状截形或圆形 ,
全缘,两面被糙伏毛,侧脉 2—3对,不明显;叶柄长
0.3—3 cm,疏被短柔毛。镰状聚伞花序腋生并顶
生,长(1一)3—24 cm,下部具 3—6枚苞 片,有 5—
19花 ;轴有极疏短毛或无毛;苞 片叶状 ,宽卵形或卵
形 ,长 0.7—1.6 cm;花梗 细,长 1.5—10 mm,几无
毛或疏被短柔毛。萼 片 5,条状披针形 ,长 1—1.2
mm,宽约 0.7 mm,外面被贴伏短柔毛,内面无毛;
花冠白色 ,喉部黄色 ,檐部直径 5.5 mm,5裂,裂片
圆倒卵形 ,直径 1.8 mm,附属物 5,新月形,长 0.6
mm,筒长 1.2 mm;雌蕊长 0.8 mm。小坚果四面体
形 ,光滑 ,无毛,无柄 ,背 面正三 角状 卵形 ,长 1.3
ITlm,宽 1 mm,腹面 3个形成 3条锐棱 。
Sichuan(四 川 ). Barkam Xian(马 尔 康 县 ):
Zhuoke-ji Zhen(卓克基 镇), hu Cun,N side of
Mengbi Sh n on highway 210(road between Barkam
and Xiaojin).31。44 8”N,102。15 25”E;3 350 m.
Mixed forest with Picea,Salix,Betula,Populus along
stream and adjacent meadows. In deep shade of
Prunus.Corolla white with yellow center.14 August
2007.D.E.Boufford,K.Fujikawa,S.L.Keley,R.H.
Ree,B.Xu,J.W.Zhang,T.C Zhang& W.D.Zhu no.
39586(holotype,PE;isotype,GH ,not seen).
本种与细梗 附地菜 T.gracilipes Johnst.在亲
缘关系上相近 ,但茎被开展短柔毛 ,叶卵形或宽卵
形,镰状聚伞花序下部有 3—6枚苞片,萼片条状披
针形 ,花冠 白色 ,喉部 黄色,小坚果无柄 ,无 毛而不
同。在细梗 附地菜 ,茎被糙伏毛 ,叶椭圆形或狭卵
形,镰状聚伞花序无苞片,萼片卵形,花冠淡蓝色,小
坚果具短柄 ,被短柔毛(王庆瑞 ,1989)。
2.2冕宁附地菜 (变种) 图 2:F
Trigonotis muliensis W .T.Wang var.strigosa
W .T.W ang,var.nov.(sect.Trigonotis) Fig.2:F
A vat.muliensi differt eaulibus sparse strigo—
sis,drepaniis omnibus a basi ad apicem bracteatis,
nucula hauds tipitata glabra.
本变种的茎疏被糙伏毛,所有镰状花序均自基
部到顶端具苞片,小坚果无柄 ,无毛 ,而与木里附地
菜相 区别。在木里附地菜 ,茎被开展短硬毛,镰状花
序有 的自基部至顶端具苞片,有的无苞片,小坚果有
不明显短柄 ,疏被短柔毛(王文采 ,1986)。
Sichuan(四川I).Mianning Xian(冕宁县):Lam—
agetou Nature Reserve.Niuchang,upstream from Yele
DammYela Xiang(冶勒乡),above Liziping Xiang].28。
57 36 N,102。6 13”E;3 800— 4 000 m
. Thickets and
forest of mixed shrubs(Salix,Lonicera)in ravine and
interspersed meadow-shrub clearings.Ravine in shade.
Corolla blue of pink.9 July 2005.D.E.Boufford,J.H.
Chen,K.Fujikawa,S.L.Keley,R.H.Ree,H.Sun,J.
P.Yue,D.C.Zhang Y.H.Zhang no.32717(holo—
type,PE;isotype,GH,not seen).
3 微孑L草属 Microula Benth.
3.1白花微孔草 图 3
Microula leucantha W . T. W ang,sp. nov
Esect.Schistocaryum (Franch)W.T.Wang]
Fig.3
Species nova haec arcte affinis M.sikkimensi
(Clarke)Hems1.est,a qua caulibus haud setosis,folis
basi cuneatis haud setosis,corolla alba distinguitur.
Herba biennis.Radix 3.5——5.5 cm longa,api—
ce 3— 5 mm crassa.Caulis 8— 13 cm altus,a basi
434 广 西 植 物 3O卷
longe ramosus,ramis basi 2.5— 3.5 mm crassis
sparse hispidulis.Folia omnia caulina,infera petio—
lata,supera breviter petiolata vel sessilia ;laminae
papyraceae,anguste ovatae vel oblongo—ellipticae,
1.2— 3.4 em longae,0.3一 1.5 cm latae,apice acu—
tae vel obtusae,basi cuneatae vel late cuneatae,in—
tegrae,utrinque strigulosae,nervis lateralibus 1—
2-j ugis inconspicuis;petioli usque ad 2 cm longi。
Monochasia composita terminalia vel axillaria,
dense 8— 20~flora;bracteae foliaceae,obovatae vel
图 3 白花微孔草 A.植株全形;B.花萼和雌蕊,2萼片被除去;C.花冠打开;D.小坚果,背面观;E.同D,腹面观。
Fig.3 Microala leucantha W .T.W ang A.habit;B.calyx and pistil,with two sepals removed;C.corola
P,背孔;s.着生面。
cut open and
spread out;D.nutlet,dorsal view;E.the same as D,ventral view.(from holotype).p,dorsal pit;s.scar
longe ellipticae,0.5—2 cm longae;pedicelli breves,
usque ad 2 mm longi,superne sparse puberuli.Se—
pala 5,lanceolato—linearia,1.4— 2.2 mm longa,0.5
— — 0.8 mm lata,extus depresse puberula,margine
dense albo—ciliata,intus glabra;corolla alba,glabra,
1imbo 7— 8 mm in diam.5-lobato,lobis suborbicu—
laribus circ.1.8 mm in diam.,appendicibus 5 luna—
tis 0.6 mm longis,tubo 2.8 mm longo;stamina 5,
supra medium tubi corollae inserta,glabra,antheris
anguste oblongis 1 mm longis;discus annularis,
4期 王文采 :紫草科新分类群 435
circ.0.2 mm ahus,margine undulatus;pistillum 2
mm longum. Nucula (non satis matura) triangu—
lari—ovoidea,eirc.1.8 mm longa,1.7 mm lata,rugo—
sa et sparse tuberculata,dorso supra medium fove—
ola suboblonga circ.0.6 mm longa ornata,ventre
leviter infra medium cicatrice parva praedita.
二年生草本。根长 3.5—5.5 cm,顶端粗 3—5
mm。茎高 8—13 cm,自基部分出长分枝 ,枝基部粗
2.5—3.5 mm,疏被短硬毛 。叶均茎生,下部 叶具
柄 ,上部叶具短柄或无柄;叶片纸质 ,狭卵形或长圆
状椭圆形 ,长 1.2-3.4 cm,宽 0.3—1.5 cm,顶端急
尖或钝,基部楔形或宽楔形,全缘,两面被短糙伏毛,
侧脉 1—2对,不明显;叶柄长达 2 am。复单歧聚伞
花序顶生或腋生,密集,有 8—2O花 ;苞片叶状 ,倒卵
形或长椭圆形,长 0.5—2 cm;花梗短 ,长达 2 mm,
上部疏被短柔毛。萼片 5,披针状条形,长 1.4—2.2
mm,宽 0.5~0.8 mm,外面被贴伏短柔毛,边缘密
被白色缘毛,内面无毛;花冠白色 ,无毛,檐部直径 7
— 8 mm,5裂,裂片近圆形 ,直径 1.8 mm,附属物 5,
新月形,长 0.6 mm,筒长 2.8 mm;雄蕊 5,着生于花
冠筒中部之上,无毛,花药狭长圆形,长 l mm;花盘
环状 ,高约 0.2 mm,边缘波状 ;雌蕊长 2 mm。小坚
果(未完全成熟)三角状卵球形 ,长约 2 mm,宽 1.7
mm,有皱纹和稀疏瘤状突起 ,背孔位于背面中部之
上,近长圆形 ,长约 0.6 mm,着生面小 ,位于腹面中
部之下方。
Xizang(Tibet西 藏).Jiangda Xian(江达县):
Ca.15 km W.of Qingnidong(Qunyido)on road to
Changdu(Chamdo) (highway 317).31。18 10 N,97。
57 34 E;3 925 m.Meadow.Corola white.1 August
2004.D.E.Boufford,J.H.Chen,S.L.Kelley,J.Li,R.
H.Ree,H.Sun,J.P.Yue& Y.H.Zhang no.31518
(holotype,PE;isotype,GH ,not seen).
本种在亲 缘关 系上 与微 孔 草 M.sikkimensis
(Clarke)Hems1.甚为接近 ,但 茎不被刚毛,叶基部
楔形 ,无刚毛 ,花冠 白色而不 同。在微孔草,茎和叶
的两面均被刚毛,叶基部圆形,花冠紫蓝色(王文采 ,
l989)。
3.2细茎微孔草 图 4
Microula filicaulis W .T.W ang,sp.nov.(sect.
Chnphalocarpa W .T.W ang) Fig.4
Ob nuculam dorso foveola magna nuculae sa—
epe fere aequilonga ornatam ,ventre prope apicem
cicatrice praeditam species nova haec ad sect

Omphalocarpam W.T.Wang pertinet,et a specie
unico huj us seetionis,M.trichocarpa(Maxim.)
Johnst., eaulibus decumbentibus brevioribus
gracillimis 0.3— 0.5 mm crassis glabris,foliis mi—
norihus vulgo glabris,monochasiis 1— 3-floris,nu—
eula glabra praeclare differt.
Herba biennis,parva.Radix 2— 6 cm longa,
apiee 2— 4 mm crassa.Caules 2一 l0,decumbentes。
3— 12 cm longi,gracillimi,0.3— 0.5 mm crassi.
glabri,ramosi.Folia omnia caulina,infera petiolata
vel sessilia,laminis papyraceis linerari—ohlanceolatis
obovato—linearibus spathulatis vel anguste oblongis
0.6~ 1.4 em longis 1— 4
tusis veI acutiusculis basi
(一 6)mm latis apice ob—
cuneatis integris glabris,
petiolis usque ad 7 mm longis glabris raro sparse
ciliolatis,folia supera sessilia,laminis late lineari—
bus obovato—oblongis vel ellipticis 3— 7 mm longis
1.2~ 3 mm latis apice acutiusculis integris glabris
raro subtus sparsissime strigulosis. Monochasia
terminalia et axillaria,1— 3-flora,glabra;peduneuli
gracillimi,filiforrnes,0.6— 2.2 cm longi:bracteae
longe ellipticae vel ellipticae,3-5 mm longae;pedi—
celli 1— 1 4 mm longi.Sepala 5,lineari—lanceolata,
circ.2 mm longa,0.6 mm lata,utrinque glabara,
apice pilis cire.duobus brevibus tecta;corolla dilute
caerulea,fauce lutea(ex collectoribus),glabra,lim—
bo 4 mm in diam.5-lobato,lobis orbiculari—obovatis
1.2~ 1.4 mm in diam.,appendicibus 5 lunatis 0.5
mm longis,tubo 1.8 mlTl longo;stamina 5,supra
medium tubi corollae inserta,glabra,antheris ob—
longis 0.5 mm longis;pistillum 1 mm longum
. Nu—
cula ovoidea,2—2.5 mm longa,circ.1.6 mm lata,
rugosa,dorso foveola magna anguste oblonga saepe
nuculae fere aequilonga,1.2— 2 mm longa ornata。
ventre sparse tuberculata,prope apicem cicatrice
minuta triangulari praedita;sepala persistentia 5,
oblongo—lanceolata,1.5— 2.5 mm longa,0. 7— 1
mm lata,glabra,apice pungentia.
二年生草本。根长 2—6 cm,顶端粗 2—4 mm。
茎 2一lO条,外倾,长 3—12 cm,极细,粗 0.3—0.5
mm,无毛,分枝。叶均基生,下部叶具柄:叶片纸
质,条状倒披针形,倒卵状条形,匙形或狭长圆形,长
436 广 西 植 物 3O卷
0.6—1.4 cm,宽 l一4(一6)mm,顶端钝或稍尖,基
部楔形,全缘,无毛,叶柄长达 7 mm,无毛,偶尔疏
被短缘毛;上部叶无柄 :叶片宽条形,倒卵状长圆形
或椭圆形,长 3—7 mm,宽 1.2~3 mm,顶端稍尖,
全缘,无毛,稀下面被少数短糙伏毛。单歧聚伞花序
顶生或腋生 ,有 1—3花 ,无毛;花序梗极细,丝形 ,长
0.6—2.2 cm;苞片长椭圆形,长 3—5 mm;花梗长 1
— 14 mm。萼片 5, 条状披针形,长约 2 mm,宽 0.6
mm,两面无毛,顶端有约 2条短毛;花冠淡蓝色,喉
部黄色,无毛,檐部直径4 mm,附属物5,新月形,长
0.5 mm,筒长 1.8 mm;雄蕊 5,着生于花冠筒中部
之上 ,无毛,花药长圆形,长 0.5 mm;雌蕊长 1 1-am。
小坚果卵球形,长 2—2.5 mm,宽约 1.6 mm,有皱
纹 ,背孔大 ,狭长圆形 ,常几与小坚果等长,长 1.2一
图 4 细茎微孔草 A,B.二植株全形;C.花萼和雌蕊,2萼片被除去;D.花冠打开;
E.小坚果,背面观;F.同E,侧面关;G.同E,腹面观。P,背孔;s.着生面。
Fig.4 Microula filicaulis W .T.W ang A,B.habits of two individuals)C calyx and pistil,with two sepals removed)n coro]la cut open
and spread Out)E.nutlet,dorsal view)E the sanle as E,lateral view)G.the saFfle as E,ventral view.(from holotype).P.dorsal pit;s.sc~tr,
2 mm,腹面有稀疏瘤状突起,着生面小,三角形,位
于腹面近顶端处;宿存萼片 5,长圆状披针形,长1.5
— 2.5 mm,宽 0.7—1 mm,无毛,顶端锐尖。
Sichuan(四川).Hongyuan Xian(红原 县):
Aba—Maerkang road (highway 302) between kilo—
meter marker 204 and 205,E of i unction with high—
way 209(road to Hongyuan)and just E of the
Chang Jiang Huang He drainage divide,Chazhen
Liangzi.32。19 54”N,102。26 58 E;3 730— 3 760
m.Moist stony slope with shrub thickets and open
areas。Open stony slope.Corolla light blue with
yellow eye.20 August 2007.D.E.Boufford,K.Fu—
4期 王文采:紫草科新分类群 437
ikawa,S.L.Kelley,R.H.Ree,H.Sun,B.Xu,J.
W .Zhang,T.C.Zhang L W .D.Zhu no.40060(hol—
otype,PE;isotype,GH,not seen).
本种由于其小坚果 的背孔较大,常与小坚果近
等长,着生面位于腹面近顶端处,当是长叶微孔草组
(sect.Omphalocarpa W.T.Wang)的成员 ,在该组
中,本种 以茎外倾 ,较短,极细 ,无毛 ,叶较小,通常无
毛,单歧聚伞花序具 1—3花,小坚果无毛等特征与
该组 的唯一种 ,长叶微 孔草 M.trichocarpa(Max—
im.)Johnst.明显 区别 。在长 叶微 孔草,茎直立,高
15—46 cm,粗 l一2 mm,被刚毛和硬毛 ,叶较大 ,长
达 9 cm,两面被糙毛,复单歧聚伞花序具密集的多
数花,小坚果有短毛(王文采,1989)。
4 齿缘草属 Eritrichium Schrad.
4.1石渠齿缘草 图 5
Eritrichium serxuense
(sect.Eritrichiastrum Brand)
T.W ang,sp.nov.
Fig.5
Habitu species nova haec E.gracili W .T.
W ang similis est,a qua caulibus superne breviter
ramosis,folis omnibus caulinis haud basalibus,flo—
ribus in dichasium dispositis,nucula dorsi—ventrali—
ter compressa margine spinis acicularibus majori—
bus apice glochidiatis ornata valde recedit.
Herba perennis.Radix verticalis,cire.8 cm
longa,8 mm crassa.Caudex 1.5— 2 cm longus.
Caules 5— 8 fasciculati,11— 17 cm alti,inferne 0.8
— — 1 mm crassi,dense cinereo—viridi—strigulosi,supra
medium breviter ramosi.Folia sessilia,linearia,0.7
— 1.9 cm longa,1—2.8 mm lata,apice obtusiuscu—
la,basi cuneata,intergra,utrinque dense cinereo—
viridi—strigulosa.Inf10rescentiae dichasiales termi—
nales,6— 10 mm longae et latae,6— 9-florae;pedu—
nculi graciles,5——1 2 mm longi;bracteae lineares,
0.8——5 mm longae:pedicelli 0.5——3 mm longi.Se—
pala 5,linearia,circ.2.2 mm longa,0.4 mm lata,
extus strigulosa,intus glabra~corolla caerulea,fau—
ce alba (ex collectoribus),glabra,limbo 5 mm in
diam.5一lobato,lobis late obovatis 2—2.5 mm latis,
appendicibus 5 humile trapezoideis 0.5 mm altis,
tubo 1.8 mm longo;stamina 5,supra medium tubi
corollae inserta,glabra,antheris oblongis 0.5 mm
longis:pistillum 2 mm longum.Nucula dorsi-ven—
traliter compressa,anguste ovata,circ.2 mm longa,
1 mm lata,margine utrinseeus 1 2一spinosa,spinis
distinctis acicularibus 0.2——0.3 mm longis majori—
bus apice minute glochidiatis,ventre infra medium
cicatrice praedita.
多年生草本。根垂直,长约 8 cm,粗 8 mm。茎
基长 1.5—2 cm。茎 5—8条簇生,高 11—17 cm,下
部粗 0.8-1 mm,密被灰绿色短糙伏 毛,中部之上
有短分枝。叶无柄 ,条形 ,长 0.7—1.9 cm,宽 1—
2.8 mm,顶端微钝,基部楔形,全缘,两面密被灰绿
色糙伏毛。二歧聚伞花序顶生,长和宽均为 6一lO
mm,有 6—9花;花序梗细,长 5—12 mm;苞片条
形,长0.8—5 mm;花梗长 0.5—3 mm。萼片5,条
形 ,长约 2.2 mm,宽 0.4 mm,外面被短糙伏毛 ,内
面无 毛;花冠 蓝 色 ,喉 部 白色,无 毛,檐部 直径 5
mm,5裂 ,裂片宽倒卵形 ,宽 2—2.5 mm,附属物 5,
低梯形,高 0.5 mm,筒长 1.8 mm;雄蕊 5,着生于花
冠筒 中部之上,无毛 ,花药长圆形 ,长 0.5 mm;雌蕊
长 2 mm.小坚果背腹扁 ,狭卵形,长约 2 mm,宽 l
mm,边缘每侧有 12条刺 ,刺分 生,针形,长 0.2—
0.3 mm,较大者顶端有小锚状刺 ,着生面位于小坚
果腹面中部之下 。
Sichuan(四川).Serxu Xian(石渠县):N of the
town of Luoxu on road to Shiqu(Serxu),S of
Shengbuka pass.32。28 47”N ,98。1 19”E;3 380 m

Dry slopes with xerophytic shrubs and thickets a—
long river;rocky soil. Dry slope. Corolla blue,
white in center.30 July 2005.D.E.Boufford,J.H.
Chen,K.Fujikawa,S.L.Kelley,R.H.Ree,H.Sun,
J.P.Yue,D.C.Zhang & Y.H.Zhang no.33760
(holotype,PE;isotype,GH,not seen).
本种在体态上与条叶齿缘草 E.gracile W.T.
Wang相似,但茎上部有短分枝 ,叶全部茎生,不基
生,花组成二歧聚伞花序,小坚果背腹扁,边缘的刺
针形,较大者顶端有锚状刺而不同。在条叶齿缘草,
茎不分枝,叶基生并茎生,花组成镰状聚伞花序,小
坚果陀螺状,不背腹扁,边缘的刺披针状三角形,无
锚状刺。(廉永善等,1989)
齿缘革属的花序为镰状聚伞花序(Bentham &
Hooker,1876;Popov,1953;廉永善等,1989),我国
此属 39种植物(Zhu等,1995)均具镰状聚伞花序。
本种的花序为二歧聚伞花序,这在齿缘草属系首次
438 广 西 植 物 3O卷
图 5 石渠齿缘草 A.植株全形;B.二歧聚伞花序;C.花萼和雌蕊,2萼片被除去;D.花冠打开;E.小坚果,侧面关; 同E,腹面观。
Fig.5 Eritrichium serxuense W .T.W ang A.habit;B.dichasium;C.calyx and pistil,with two sepals removed~
D.corolla cut open and spread out;E.nutlet,lateral view;E the sflrDe as E,ventral view(from holotype).s|scar.
报道,在形态特征方面应是比镰状聚伞花序原始的
特征 。
致谢 蒙哈佛大学D.E.Boufford博士赠予植
物研究所标本馆(PE)横 断山区紫草科植物珍贵标
本,孙英宝先生为本文绘图,作者深为感谢。
参考文献:
王文采.1989.Microula.中国植物志[MJ.北京:科学出版社,
64(2):151—175
王庆瑞.1989.Trigonotis.中国植物志[M].北京:科学出版社,
64(2):77—106
刘玉兰.1989.G s” 中国植物志[M].北京 :科学出版社,64
4期 王文采 :紫草科新分类群 439
(2):45—66
廉永善,王镜泉.1 989.Eritrichium.中国植物志[M].北京 :科
学出版社,64(2):l16—15l
Bentham G。Hoker JD. 1876. Eritrichium.Genera plantarum
[ .London:Reeve&CO.,2:850
Johnston IM.1951.Studies in the Boraginaceae,X )2I.Sino-
Indian species of Onosma[J].J AM Arb,32(3):201—225;
(4):344— 368
Popov MG.1953.Eritrichum[M]//Schischkin BK(ed).Flora
URSS.Leningrad,19:482— 521
Wang wT(王文 采).1986.Notulae de Boraginaceis Sinensibus
(Ⅱ)(中国紫草科植物 小志 (二))l-J].Bull Bot Res(植物研
究),6(3):79—98
Zhu GL,Riedl H,Kamelim R.1995.Eritrichium[M]//Wu ZY,
Raven PH(edS).Flora of China.Beijing:Science Press;St.Lou—
is:Missouri Botanical Garden Press,16:378— 390
<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<(<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<
(上接第 516页 Continue from page 516)
l998.The research of worm-cast nutritional constituents(蚯蚓
粪营养成分 的研究 )[J].J Sichuan Grassland(四川I草原),
(3):22—24
Cui MX(崔美 香),Xue JJ(薛进军),Wang XR(王 秀茹 ),et a1.
2005.Application of iron fertilizer by use high-pressure trunk-
injection to remedy the iron deficiency chlorosis in apple trees and
its mechanism(树干高压注射铁肥矫正苹果失绿症及其机理)
_J].Plant Nut Fert Sci(植物营养与肥料学报),11(1):133—
136
FernandezAA,MarcoSG,Lucena JJ.2005.Evaluation of synthet—
ic(1I)一chelates(EDDHAF/Fes+,EDDHA/Fe3+ and the novel
EDDHSA/FeZ+)to correct iron chlorosis[J].Eur J Agron,22
(2):119—130
Jongmans AG,Puleman MM 。Balabane M.2003.Structure and
characteristics of organic matter in two orchards differing in
earthworm activityl,J].Appl Soil Ecol,24:219-232
Kaushik EP,Garg VK. 2003.Vermicomposting of mixed solid
textile mIl sludge and cow dung with the epigeic earthworm[J].
Bioresource Technology ,90:311— 316
Li DY(李典友),Pan GX(潘 根兴),Xiang CG(向 昌国).2005.
Study and progress on exploitability and applieation of e~dthworn
resource in soils(土壤中蚯蚓资源的开发应用研究及展望)I-J].
锄Agric Sci Bull(中国农学通报),21(10):34O一347
Liu zY(刘子英),Liu BM(刘保明),Xue JJ(薛进军),eta1.2004.
Research on dealing with crop stalks with earthworm(用蚯蚓处
理农作物秸秆可行性研究)[J].Chin Agric Sci Bul(中国农
学通报),20(4):272—273
Peryea FJ,Kammereck R.1997.Use of minolta SPAD-502 chlo—
rophyl 1 meter to qrantify the effectiveness of mid-summer trunk
injection of iron on ehlorotic pear tree[J].J Plant Nutr,20
(11):1 457—1 463
Wang XR(王秀茹),Xue JJ(薛进军),Yang QQ(杨青芹),et a1.
2006.The reaserch about the absorption,transportation and dis—
tribution of iron in apple trees by using different fertilize methods
(苹果不同施 肥方式对 铁 的吸 收、运输与分配 的影 响)[J].
Acta Hort Sin(园艺学报),33(3):597—600
Whalena JK,Parmelee RW ,Meartney DA.1999.Movement of N
from decomposing earthworm tissue to soil,microbial and plant
N pools[J].Soil Biol Biochem,31:487—492
Xue JJ(薛进军),Yu IX;(余德才),Tian ZW(田自武),et a1.
1999.Effect of different fertilizering methods on chlorophyll and
iron cOntent in apple tree(施肥方式对苹果吸收、运输铁的影
响)[J].JFruit Sci(果树科学),(4):246—249
Xue JJ,Wang XR,Yang QQ 2003. Lo ng-effect biological iron
fertilizer for fruit trees.Fertilization in the third milennium-fer—
tilizerl,J].Food Security Environmental Protection,Proceed—
ings,Ⅲ:1 744—1 750
Yuan FY(袁方 曜),Wang F(王玢 ),Niu ZR(牛振 荣).2004.
Earthworm community structure of representative agrotypes and
its indicator function for heavy metals contamination in North
China(华北代表性农 田的蚯蚓群落与重金属污染指示研究)
口].Res Environ Sci(环境科学研究),17(6):7O一72