免费文献传递   相关文献

Three new species of Delphinium L. (Ranunculaceae) from Sichuan

四川翠雀属三新种



全 文 :广 西 植 物 Guihaia 30(2):145—151 2010年 3月
四川翠雀属三新种
王文采
(中国科学院植物研究所 系统与进化植物学国家重点实验室 ,北京 100093)
摘 要:描述了在中国四川发现的毛茛科翠雀属三新种;拟直距翠雀花 Delphi,2 “ Dr历Df £rD 8s w
. T
Wang,宽爪翠雀花 D.platyonychinum W.T.Wang和大藏翠雀花 D.dazangensP W. T.Wang
关键词:毛茛科;翠雀属;新种;四川;中国
中图分类号 :Q949 文献标识码 :A 文章编号:1000.3142(2010)02—0145—07
Ⅵ NG W en-1 ai
(State Key Laboratory of Systematic and Evolutionary Botany,Instit“te
of Botany,Chinese Academy of Sciences,Beijing 100093,China)
Abstract:Three new species of Delphinium L.
Key words:Ranunculaceae Delphinium;new
(Ranunculaceae)are described from Sichuan,China.
species;Sichuan;China
2008年秋季,哈佛大学植物学家 D.E.Bouf—
ford博士将他们于 2007年夏季在18t JI西北部采集
的一批毛茛科植物标本寄赠我所标本馆,并委托我
进行鉴定。在鉴定工作结束后,发现此科翠雀属
Delphinium L.三新种。现在本文发表。
拟直距翠雀花 图 1
Delphinium orthocentroides W .T.W ang,sp

nov.Fig.1.
Habitu species nova haec est similis D.orthocentro
Franch.,quod eaule inferne glabro,folis subtUS pubes—
centibus,raeemo 10一floro,bractea basali foliacea,brac—
teolis minoribus 3.5— 5 iTlrn longis,calcari sepalino
sursum curvato,petalis apice 2一lobatis,staminodiorum
lirnbis ad medium 2一fidis.ovariis puberulis statim dif—
fert.
Herba perennis. Caulis circ.85 cm altus.basi 7
mm crassus,dense retroso—puberulus,simplex,circ
. 1 5一
foliatus.Folia caulina mediana et supera petiolata;lain—
inae papyraceae,ambitu cordato-pentagonae.5— 7 cm
longae,7- 11 cm latae。ad 2— 5mm supra basin 3-par—
titae,lobo primario mediano rhombico vel anguste
rhombico 2~ 3.5 cm lato apice longe acuminato 3一lo—
bato margine inciso—dentato,lobis primaris lateralibus
oblique flabellatis inaequaliter 2一partitis,supra ad net—
VOS minime puberulae,subtus glabrae;petioli 1——6 cm
longi.Racemus terminalis cire.18 cm longus,3 cm la—
tus,dense 26-florus;bracteae inferae lanceolatae,2— 5
em longae,2- 6 nlTl latae,saepe pauce lobulatae,supe—
rae lineares,6——10 mm longae.integrae;rhachis cure
pedicelis dense patenter et retrorsum puberula;pedi—
celli 0.6— 2.2 cm longi,apice 2-bracteolati;bracteolae
anguste lineares,5— 11 rnrn longae,0.6一 l 1TlIn latae。
puberulae.Flos 2— 2.4 cm longus;sepala caerulea,ex—
tus sparse puberula,intus glabra,id superum anguste
收稿Et期:2008—10—24 修回日期 :2009一Ol一20
基金项 目:国家自然科学基金(3O870l46)[Supporfed by the National Natural Science Foundation of China(30870146)]
作者简介:王文采(1926一),男,研究员/教授,中国科学院院士 ,从事被子植物分类学研究
146 广 西 植 物 3O卷
图 1 拟直距翠雀花 A.植株全形;B.退化雄蕊
Fig.1 Delphinium orthocentroides T.Wang A.habit;B staminode(from holotype),
ovaturn,12 mm longum ,5 mlTl latum ,calcari sepali—
no recto horizontaliter patente cylindrico—subulato
9— 12 mm longo basi 3 mm erasso.ea iateralia sub—
oblonga,14 mm longa,4 mm lata,ea infera eis lat—
eralibus similia,sed minora;petala glabra,apice ro~
tundata;staminodia 1 1 iTlm longa,limbis caeruleis
oblongo—obovatis 5.8 miD_longis 4 mm latis apice
retuso ventre supra basin luteo—barbatis,unguibus
2期 王文采 :四川翠雀属三新种 147
5.2 into longis basi l—appendicu1atis;stamina 4— 6
mm longa,glabra;carpella 3,4 mm longa,glabra.
多年生草本。茎高约 85 cm,密被反 曲短柔毛 ,
不分枝,约有 15叶,中部以上茎生叶有柄;叶片纸
质 ,心状五角形 ,长 5—7 cm,宽 7—11 cm,3深裂至
距基部 2—5 mm处,中央深裂片菱形或狭菱形,顶
端长渐尖 ,3浅裂,边缘有缺刻和牙齿 ,侧深裂片斜
扇形,不等 2深裂,上面脉上有极短毛,下面无毛;叶
柄长 1—6 cm。总 状 花序顶 生 ,长 约 18 cm,宽 3
cln,有 26花;下部苞片披针形 ,长 2—5 cm,宽 2—6
mm,常有 少数 小 裂 片 ,上 部苞 片条 形 ,长 6— 10
nlm,全缘 ;轴和花梗密被开展 和反 曲短柔 毛 ;花梗
长 0.6—2.2 cm,顶端有 2小苞 片;小苞片狭条形 ,
长 5—11 mm。花长 2—2.4 cm:萼片蓝色,外面疏
被短柔毛 ,内面无 毛,上萼片狭卵形 ,长 12 Ynm,萼
距直 ,水平开展 ,圆筒状钻形 ,长 9—12 mm,基部粗
3 mm,侧萼片近长圆形 ,长 14 iYim,宽 4 mm,下萼片
似侧萼片,但较小;花瓣无毛,顶端圆形;退化雄蕊长
ii mm,瓣片蓝色,长圆状倒卵形 ,长 5.8 mm,顶端
微凹,腹面基部之上有黄色髯毛,爪基部有 l附属
物 ;雄蕊无毛 ;心皮 3,元毛。
Sichuan.Ruoergai XJan(若尔盖县):E of Ruo—
ergai on highway 2 1 3.from E on Xian-dao Jiu—Ruo—
Lu(Jiuzhaigou—Ruoergai Road)to Lamaling Yakou
(pass).33。38 38 N,103。30 28 E,3 975 m.M ead—
ow.Plants ca 1 m tall,flowers blue. 22 August
2007。D.E.Boufford,K.Fuiikawa,S.L.Kelley,R.
H.Ree,H.Sun,B.Xu,J.W.Zhang,T.C.Zhang,
W .D.Zhu no.40254(holotype,PE;isotype,GH).
本种 在体态 方 面 与直距 翠 雀 花 D.orthocen—
trum Franch.相似,但茎密被反 曲短柔毛 ,叶下面无
毛,总状花序有 26花,基部苞 片披针形 ,小苞片较
大 ,长 5—11 mn-i,萼距水平 开展,花瓣 片顶端 不分
裂 ,退化雄蕊瓣片顶端微 凹,子房无毛而与后者相区
别。在直距翠雀花,茎下部无毛 ,叶下面被柔 毛,总
状花序有 lO花 ,基部苞片似叶 ,呈心状五角形 ,小苞
片较小,长 3.5—5 mm,萼距向上弯 曲,花瓣顶端 2
浅裂,退化雄蕊瓣片 2裂达中部,子房被短柔毛。
2 宽爪翠雀花 图 2
Delphinium platyonychinum W .T.W ang,sp
nov.Fig.2.
Species nova haec est affinis D.gonggaensi W.T,
Wang,quod inflorescentia rflcemosa,rhachidi glabra,
bracteolis majoribus linearibus vel anguste oblongis 7
- 8(- 28)mm longis,starninodiorum limbis basi trun—
catis,unguibus anguste linearibus cire.5 1TlIn longis 0.5
mm latis distinguitur.
Herba perennis.Caulis circ.80 cm altus,inferne
ramosus et patenter hispidus,superne glaber,eirc.6一fo—
liatus.Folia caulina longe petiolata;laminae papyrace—
ae,ambitu cordato-pentagonae,6— 7.8 cm longae,8一
l1 cm latae,ad 7— 12 Fl-irn supra basin 3-partitae,lobo
primario mediano rhombico 3——4.5 cm [ato apice acuto
3-lobato,lobo secundario mediano margine inciso—dent—
ato,lobis primariis lateralibus oblique flabellatis leviter
ultra medium inaequaliter 2一fidis,utrinque strigosae;
petioli 7— 1 5 cm longi,sparse hispidi vel subglabri.
Panicula terminalis,circ.35 cm longa,22 cm fata,laxe
1 5-flora;bracteae inferae foliaceae,petiolatae,superae
sessiles,anguste lineares;rhachis inferne glabra,super—
ne cure pedicelis patenter luteo-glanduloso—puberula et
pilis albidis retrorsis tecta;pedicelli 2.8— 6.5 cm lon—
gi,medio vel inferne 2-bracteolati;hracteolae anguste
lineares,subfiliformes vel subulalae,(1一 )4— 6 mm
lnogae,0.2一 O.4 mm latae.Flos circ.3 cm longus;se—
pala caeruleo—pupurea,extus sparse luteo-glanduloso-
puberula,intus glabra,id superum ovatum,10 mm Ion—
gum,7— 9 mm latum ,caleari sepalino subulato u—f0r—
miter vel sub angulo recto decurvato circ.2 cm longo
basi 5 I-nl-n crasso,ea lateralia et infera obovato-oblon—
ga,1.2— 1.4 cm long,5—7 mm lata;petala glabra,api—
ce obtusa;staminodia 7— 1 0 mrn longa,limbis caeruleis
5—6.2 mm longis 2.2— 3.2 ITtrn latis basi cuneatis ad
medium 2一fidis ciliatis ventre medio luteolo—barbatis,
unguibus anguste oblongis 3— 3.5 mm longis 0.6一
1.2 mm latis basi 1一appendiculatis;stamina 7 mill lon—
ga,glabra;carpella 3,4.5 mm longa,glabra.
多年生草本 。茎高约 80 cm,下部分枝 ,被开展
硬毛 ,上部无 毛,约有 6叶。茎生叶有长柄 ;叶片纸
质,心状五角形 ,长 6—7.8 cm,宽 8一l1 cm,3深裂
达距基部 7— 12 into 处,中央深裂 片菱 形,宽 3—
4.5 cm,顶端急尖 ,3深裂,中央二 回裂片边缘有缺
刻和牙齿,侧深裂片斜扇形,不等 2裂稍超过中部,
两面被糙伏毛;叶柄长 7一l5 cm,疏被硬毛或近无
148 广 西 植 物 3O卷
图 2 宽爪翠雀花 A.植株全形;B.退化雄蕊 ;C.雄蕊 ;D.心皮
Fig.2 Delphinium platyonychinum W
. T.Wang A.habit;B.staminode C.stamen;D.carpel(from holotype)
毛。圆锥花序顶生,长约 35 cm,宽 22 cm,有稀疏
15花;下部苞片叶状,具柄,上部苞片无柄,狭条形;
轴下部无毛,上部及花梗被开展黄色短腺毛,并有反
曲白色毛;花梗长 2.8—6.5 CITI,中部或下部有 2小
苞片;小苞片狭条形,近丝形或钻形,长(1一)4—6
12112,宽0.2—0.4 1TI1TI。花长约 3 CITI;萼片蓝紫色,
2期 王文采 :四川翠雀属三新种 149
外面疏被黄色短腺毛 ,内面无毛 ,上萼片卵形 ,长 1O
mm,宽 7—9 mm,萼距钻形,u字形或成直角向下弯
曲,长约 2 cm,基部粗 5 mm,侧萼片和下萼片倒 卵
状长圆形,长 1.2一1.4 cm,宽 5—7 mm;花瓣无毛,
顶端钝;退化雄蕊长 7—10 mm,瓣片蓝色,长 5—
6.2 mm,宽 2.2—3.2 mm,基 部楔形 ,2裂达 中部 ,
腹面中央 被淡 黄色 髯 毛,爪 狭 长 圆形 ,长 3— 3.5
mm,宽 0.6—1.2 mm,基部 有 l附属物;雄蕊 长 7
mm,无毛;心皮 3,长 4.5 mm,无毛。
Sichuan. Maerkang (马 尔 康 Barkam ):
Zhuoke—Ji Zhen,Lazhu Gun,N side of Mengbi Shan
on highway 210(road between Maerkang and Xiao-
iin).31。44 8 N ,102。l5 25 E;3 350 m. M ixed
forest with Picea,Salix,Betula,Populus along
stream and ad aeent meadows. M eadow. Sepals
purple,apex with greenish spot in center. 1 4 Au—
gust 2007. D.E.Boufford,K.Fujikawa,S.L.
Kelley,R.H.Ree,B.Xu,J.W.Zhang,T.C.Zhang,
W .D.Zhu no.39605(holotype,PE;isotype,GH).
本种与贡嘎翠雀花 D.gonggaense W.T.Wang
在亲缘关系上相近,但花序圆锥状 ,轴上部有开展黄
色腺毛和反曲白色短柔 毛,小苞片较小,狭条形,近
丝形或钻形 ,长(1一)4—6 mm,退化雄 蕊瓣 片基部
楔形,爪 较宽,狭长 圆形 ,长 3—3.5 mm,宽 0.6一
l_2 mm,可以区别。在贡嘎翠雀花,花序 总状 ,轴无
毛,小苞片较大 ,条形 或狭长 圆形 ,长 7—8(一28)
mm,退化雄蕊瓣 片基部 截形 ,爪狭条 形,长 5 mm,
宽 0.5 mm。
3 大藏翠雀花 图 3
Delphinium dazangense W .T.W ang,sp.nov.
Fig.3.
Species nova haec est affinis D.glabricauli
W .T.W ang,quod caule glabro,foliis subtus
strigulosis。racemo majore 36 cm longo 8一floro,
bractea basali majore lanceolata circ.4 cm longa
5.5 mm lata,sepalis extus puberulis facile recedit.
Herba perennis.C aulis circ.48 cm altus,basi
2 mm crassus,inferne patenter hispidus,superne
glaber,simplex,8一foliatus. Folia caulina petiolata;
laminae herbaceae,ambitu pentagonae,raro trian—
gulares,(5一 )6.8— 9.4 cm longae,(5一 )8— 11.5
em latae,basi eordatae,raro subtruncatae,3-seetae,
segmento mediano rhombico 3-lobato pauce dentato
raro lanceolato et integro(0.6一 )3.4— 4 cm lato,
segmentis lateralibus oblique late rhombicis inae—
qualiter 2一partitis,supra strigulosae,subtus gla—
brae;petioli(0.8一 )4— 7 cm longi,apice sparse pu—
beruli vel glabri. Racemus terminalis,circ.1 3 cm
longus,laxe 3-florus;bracteae minimae,subulatae,
4— 5 mm longae,0.15 mm latae,glabrae;rhachis
cum pedicellis glabra;pedieelli graciles,5.2— 8 cm
longi,medio vel supra medium 2-bracteolati;brac—
teolae minimae,subulatae,2— 3 mm longae,0.15
mm latae,glabrae.Flos circ.3.8 cm longus;sepala
caeruleo—purpurea,utrinque glabra,id superum or—
biculari-ovatum ,1.4 cm longum ,9 mm latum ,cal—
cari sepalino subulato u—formiter curvato circ.2.8
cm longo basi 4 mm crasso,ea lateralia longe elip—
tica,1.3 cm longa,5— 6 mm lata,ea infera subob—
longa,1.2— 1.3 cm longa,4— 5 mm lata;petala
glabra,apice obtusa;staminodia circ.1l mm longa,
limbis caeruleis 5.5 mm longis 3.2 mm latis prope
medium 2.-fidis ciliatis ventre medio dense luteo—-
barbatis,unguibus glabris basi 1-appendiculatis;
stamina 7 mm longa,glabra;carpella 3,5 mm lon—
ga,glabra.
多年生草本。茎高约 48 cm,基部粗 2 mm,下
部被开展硬毛 ,上部无毛,不分枝 ,有 8叶。茎生叶
无柄 ;叶片草质 ,五角形 ,稀三 角形 ,长(5一)6.8—
9.4 cm,宽(5一)8一l1.5 cm,基部心形 ,稀近截形 ,3
全裂,中央全裂片菱形,3浅裂,有少数牙齿,稀披针
形并全缘 ,宽 (0.6一)3.4—4 cm,侧全裂片斜宽菱
形,不等 2深裂 ,稀长椭圆形 ,全缘或有 1小裂片 ,上
面被短糙伏毛 ,下面无毛 ;叶柄长(0.8一)4—7 em,
顶端疏被 短柔毛或 无毛 。总状花序 顶生 ,长约 13
cm,有稀疏 3花;苞片极小 ,钻形 ,长 4—5 mm,宽
0.15 mm,无毛 ;轴和花梗元 毛;花梗细 ,长 5.2—8
cm,中部或 中部之上 有 2小苞 片;小苞 片极小 ,钻
形 ,长 2—3 mm,宽 0.15 mm,无 毛。花长约 3.8
cm;萼片蓝紫色 ,两面无毛 ,上萼 片圆卵形 ,长 1.4
cm,宽 9 mm,萼距钻形,u字形弯曲,长约 2.8 cm,
基部粗 4 mm,侧萼片长椭圆形 ,长 1.3 cm,宽 5—6
mm,下萼 片近 长 圆形 ,长 1.2—1.3 cm,宽 4—5
mm;花瓣无毛,顶端钝 ;退化雄蕊长约 ll cm,瓣片
15O 广 西 植 物 3O卷
图 3 大藏翠雀花 A.植株全形;B.退化雄蕊;C.雄蕊 ;D.心皮。
Fig.3 Delphinium dazangense W.T.Wang A.habit~B.staminode;C.stamen;D.carpel({rom holotype)
蓝色,长 5.5 mm,宽 3.2 mm,2裂近中部 ,有缘毛 ,
腹面中央密被黄色髯毛 ,爪无毛,基部有 1附属物 ;
雄蕊长 7 mm,无毛;心皮 3,长 5 mm,无毛。
Sichuan.Maerkang(马尔康 Barkam)Xian:N
of the city of Maerkang on road tO Dazang Xiang
(and Dazang Si)on N side of Xinggu Yakou(Xing—
2期 王文采:四川1翠雀属三新种 151
gu Pass);Dazang(大藏).32。5 0 N,102。17 22”E;
3 9 75 m.Ahies forest with Rhod0dendron(3— 5 m
tal1)and open slopes with Spiraea and Lonicera
where forest was CUt.Deep shade of Abies in for—
est.Herbs to 70 cm tall;leaves adaxially mottled
light and dark green;sepals purple,with yellow
spots in center,spur reddish purple.DNA material
available.16 August 2007. D.E.Boufford,K.Fu—
jikawa,S.L.Kelley,R.H.Ree,B.Xu,J.W.Zhang,
T.C.Zhang,W .D.Zhu no.39854(holotype,PE;i—
sotype,GH).
本种与光茎翠雀花 D.glabricaule W.T.Wang
在亲缘关系上接近 ,但 茎被硬毛 ,叶下面无毛 ,总状
花序较短 ,长 13 cm,只有 3花,苞片极小 ,钻形,长 4
— 5 mm,宽 0.15 mm,萼 片两面无 毛而易于区别。
在光茎翠雀花 ,茎无毛 ,叶下面被短糙伏 毛,总状花
序较长 ,长 36 crn,有 8花,基生苞片较大,披针形 ,
长约 4 am,宽 5.5 mm。
I have not seen the isotypes of the three Dew
species which are doposited in GH and other her—
baria.
致谢 蒙哈佛大学 D.E.Bouford博士惠赠四
川毛 茛科 植 物 珍 贵标 本,国家 自然科 学基金
(30870146)的资助 ,孙英 宝先生为本文绘图,作者深
为感谢。
(上接第 154页 Continue from page 154)
事生物科学绘画事业。伴随着中国生物科学研究事
业的发展,培育了很多科学绘画家。他所创新的生
物绘 图法 ,打破了过去 只有西方具有 出版生物科学
绘画的惯例 ,这也是中国生物绘图的良好开端,至今
我国的很多生物学绘画者大都继承了他的风格。
生物科学绘画是科学与艺术相结合的产物,也
是一个特殊的画种,以所特有的实用和辅助功能,伴
随着生物科学研究事业共 同走过 了漫长的岁月 ,至
今已发展成一种特殊 的艺术 表现形 式 ,可与文字相
互补充,在生物学研 究事业的发展和推广 中起到了
很大的推动作用,成为生物科技园地中的一个至关
重要的领域。在摄影技术和电脑技术 日益发达的今
天,生物科学绘画作为一门科学艺术,仍然以对生物
形象表现准确、技法细致精练、印刷制版方便、传播
直接便利等功能及优 势,独 占鳌 头,具 有不可取代
性。然而,今天的生物科学绘画的研究事业却在逐
渐衰退 ,当前最重要 的一个 任务 就是如何将这一 特
殊的科学艺术进行继承和发展,希望生物科学绘画
工作者们能够团结努力,不断吸收前辈绘画家的创
作精华,培育新人,精心创作,绘出新水平。
致谢 本文得到王文采院士、王祺博士、杨永博
士、贺随超博士的精心指导 ,冯钟元先生、海若先 生
提供的宝贵资料,在此表示衷心的感谢。
参考文献 :
石声汉(译).1935.中国植物学文献评论[M].南京:国立编
译馆
冯澄如.1958.生物绘图法[M].北京:科学出版社
Cheng HR.1946.A new genus in the Chinese Flora[J].Sunyat-
senia,6:(3—4)
张孟闻.1947.中国科学史举隅[M].上海 :中国文化服务社 ,(85)
胡先辅.1961.Chdn An Shi Gdo忏庵诗稿[M].自印本
Hu ZG.2005.Historical Manuscript of Fan Memorial Institute of
Biology[M].Shah Dong:Xinhua Printing shop
海若.1994,开创中国生物科 学画的奇人[M].江苏 :世纪风
采,(7)
唐进.自传[M3.北京 :中国科学院植物研究所档案