免费文献传递   相关文献

Three new species and one new variety of Elatostema J.R.& G.Forst.(Urticaceae)from Guangxi

广西楼梯草属三新种和一新变种



全 文 :广 西 植 物 Guihaia 29(2):143— 148 2009年 月
广西楼梯草属三新种和一新变种
韦毅刚1,王文采2
(1. 篚广西植物研究所,广西桂林541O06;2.中国科学院
植物研究所 系统与进化植物学国家重点实验室,北京 100093)
摘 要 :描述 了在中国广西发现 的楼梯 草属 3新种和 1新变种:马山楼梯革 Elatostema mashanense W.T.
Wang 8.Y.G.Wei与滇黔楼梯草 E.backeri H.Schroter相近缘,但茎被向上展的短糙伏毛 ,叶顶端通常尾状
渐尖,边缘具小牙齿或圆齿,具三出脉而与后者相区别。变种毛茎圆序楼梯草 Elatostema gyrocephalum W.
T.Wang 8L Y.G.Wei vat.pubicaule W.T.Wang& Y.G.Wei的茎在近顶端处密被短柔毛,雌花序托不分
裂 ,苞片中部黑色而与模式变种不同。黑苞楼梯草 Elatostemanigribracteatum W.T.Wang& Y.G.Wei与显
苞楼梯草 E.bracteosum W.T.Wang在亲缘关系上相近 ,但茎被微柔毛 ,叶有短柄 ,叶片较小,长达 7 mm,纸
质 ,上面无毛 ,钟乳体较小,长 0.1~0.15 mm,雌花序分裂成 2个二 回头状花序 ,苞片和小苞片呈黑色,无毛,
花序托上有数条小枝 ,而与后者 明显区分。天峨楼梯草 Elatostema tianeense W.T.Wang& Y.G.Wei似 E.
hookeriano Wedd,但叶在边缘下部三分之一以上或中部以上有较多小牙齿,具半离基三出脉,托叶较小,狭三
角形或三角状钻形 ,长 1~2.5 mm,雌花枝粗壮 ,雌苞片条状三角形 ,无角状突起而不同。
关键词 :楼梯草属 ;马山楼梯草 ;毛茎圆序楼梯草;黑苞楼梯草;天峨楼梯草 ;荨麻科 ;新种 ;新变种;广西
中图分类号 :Q949 文献标识码:A 文章编号:1000—3142(2009)02~0143-06
rI一 ● 1 ● 1 hree new soecles ancIone new varlety
of Elatostema J.R.& G.Forst.
(Urticaceae)from Guangxi
W EI Yi-Gang1,WANG W en-Tsai 2
(1.GuangxiInstitute ofBotany,GuangxiZhuangAutonomousRegion andtheChineseAcadem3 ofSciences,
Guilin 541006,China;2.State Key Laboratory of Systenmtic and Evolutionary Botany,Institute
ofBotany,ChineseAcadenzy of Sciences,Beijing 100093,China)
Abstract:Three new species and one new variety of Elatostema(Urticaceae)are described from Guangxi,China.
Key words:Elatostema;Elatostema mashanense;Elatostevna gyrocephalurn var.pubicaule;Elatostema nig ribractea
“7”;ElatosteeTna Haneense;Urticaceae;new species;new variety;Guangxi
组 1.小叶楼梯草组 Sect.1.Weddelia(H.Schirter)W.T.Wang
系 1.小叶楼梯草系 Ser.1.Parva W.T.Wang
1.马山楼梯草 Elatostema ashanense W.T.Wang& Y.G.Wei
系 2.浅齿楼梯草系Ser.2.Crenata W.T.Wang
2.毛茎圆序楼梯草Elatostema gyrocephalum W t Wang 8L G Wei vat.pubicaule W T Wang 8L Y_G Wei
收稿日期 :2008—08—12 修回日期 :2008—10—25
基金项目:中国科学院知识创新工程项 目[Supported by the Knowledge Innovation Project of the Chinese Academy of Sciences]
作者简介:韦毅刚(1967一),男-广西桂林人,副研究员,从事植物分类和区系研究工作,( mail)weiyigang@yahoo.corn.cn。
通讯作者(Authorfor correspondence):王文采(1926一),男,研究员,教授 ,中国科学院院士(WANGWen—Tsai,male,proressor and Ac{ldemici¨】1 0f
CAS,being engaged in the taxonomic researches of flowering plants)
144 广 西 植 物 29卷
3.黑苞楼梯草 Elatostema,2 gr珀rⅡc 口 W.T.Wang& Y.G.Wei
组 2.骤尖楼梯草组 Sect.2.Elatostema
系 1.骤尖楼梯草系 Ser.1.Cuspidata W.T.Wang
4.天峨楼梯草 Elatostema tianeense W.T.Wang& Y.G.Wei
1.马山楼梯草 新种 图 1:E-G 缘在基部之上具小牙齿或圆齿,上面无毛 ,下面脉上
Elatostema mashanense W.T.Wang& Y.G. 被淡褐色糙伏毛,钟乳体极密,杆状,长 0.1~0.6
Wei,sp.nov.Fig.1:E—G mm,三出脉,侧脉在狭侧 3条,在宽侧 4~5条,下面
Species nova est afinis E.backeri H.Schrot一 稍隆起;叶柄不存在或长达 1.5 mm,被短糙伏毛;
er,quod caule retrorse striguloso,folis apice haud 托叶早落。雌花序单生叶腋,无梗,直径 3 mm;花
caudato—acuminatis margine serratis semitriplinerv一 序托近方形,长和宽约 1.6 mm,在中部 2浅裂,无
ibus difert. 毛,钟乳体密 ,长 0.1t0.25mm;2对生较大苞片横
Herba perennis.Caulis gracilis,10—2O cm altus, 向条形 ,长 0.8 mm,宽 4 mm,4较小苞片宽卵形,长
inferne 1.5 mm crassus,dense antrorseque strigu一 和宽均约 1 mm,顶端钝,无毛;小苞片多数 ,极密,
losus,pilis 0.2—0.5 mm longis,circ.10一foliatus. 匙状条形或条形 ,长 0.7~ 1 mm,上部被长缘毛。
Folia sessilia vel breviter petiolata;laminae papyra一 雌花 ,花梗短 ;花被不明显 ;子房狭椭 圆球形 ,长 0.4
ceae,oblique longeque elipticae vel anguste obova— mm,画笔状柱头与子房等长。
tae,4.5—9.5 mm longae,1.2—3.2 cm latae,apice 广西(Guangxi):马山(Mashan),古零(Gulin),
caudato—acuminatae vel longe acuminatae,basi lat一 石灰岩 石 山(Limestone hil1),2006—05—05,韦毅刚
ere angustiore cuneatae eo latiore auriculatae,mar一 (Y.G.W ei)0648(holotype,PE;isotype,IBK)。
gine supra basin denticulatae vel crenatae,supra 本种与滇黔楼梯草 E.backeri H.Schroter相近
glabrae,subtus ad nervos brunneolo—strigosae,cys一 缘,但茎被向上 展的短糙伏毛 ,叶顶端通常尾状渐
tolithis densissmis baciliformibus 0.1—0.6 mm 尖,边缘具小牙 齿或圆齿,具 三出脉而与后者相 区
longis,trinerves,nervis lateralibus latere angus一 别。在滇黔楼梯草 ,茎被反曲短糙伏毛,叶顶端不尾
tiore 3 eo latiore 4— 5 subtus prominulis;petioli 状渐尖,边缘具锯齿,具半离基三出脉。
nulli vel usque ad 1.5 mm longi,strigulosi;stipulae 2.毛茎圆序楼梯草 新变种
eaducae.Inflorescentiae staminatae ignotae.Inflo— Elatostema gyrocephalum W .T
. Wang& Y.G.
rescentiae pistillatae singulariter axillares,sessiles. Wei var.pubicaule W.T.Wang& Y.G.Wei,var.
3 toni in diam.;receptacula subquadrata,circ.1.6 nov.
mm longa et lata,medio 2-lobata,glabra,eystolithis A var.gyrocephalo differt caule prope apicem
densis 0.1-0.25 mm longis notata;bracteae 2 op— dense puberulo,inflorescentiae pistillatae receptac—
positae majores,transverse lineares,0.8 nlm lon— ulo haud diviso,braeteis medio nigris.
gae,2 mm latae,4 minores late ovatae,circ.1 mm 广西(Guangxi):河池 (Hechi),老河池(Laohe—
longae et latae,apice obtusae,glabrae;bracteolae chi),石灰岩石山(Limestone hil1),2008—04—25,韦毅
numerosae,densissimae,spathulato—lineares vel lin一 刚(Y.G.Wei)0650(holotype,PE;isotype,IBK)。
eares,0.7—1 mm longae,superne longe ciliatae. 本变种的茎在近顶端处密被短柔毛,雌花序托
Flores pistilati:pedicelus brevis;peranthium ob一 不分裂,苞片中部黑色而与模式变种不同;在模式变
scurum;ovarium anguste elipsoideum,0.4 mm 种 ,茎无毛,雌花序托 4浅裂,苞片不呈黑色。
longum,stigmate penicillato ovario aequilongo. 3.黑苞楼梯草 新种 图 1:A—D
多年生草本 。茎细,高 10~20 cm,下部粗 1.5 Elatostema nigribracteatum W.T.Wang& Y.
mm,密被向上展的短糙伏 毛(毛长 0.2~0.5 mm), G.Wei,sp.nov.Fig.1:A—D
约具 l0叶。叶无柄或具短柄 ;叶片纸质 ,斜长,椭圆 Species nova est afinis E.brac£gos0 W.T.
形或狭倒卵形 ,长 4.5~9.5 cm,宽 1.2~3.2 cm,顶 Wang,quod caule glabro,folis sessilibus,laminis
端尾状渐尖或长渐尖 ,基部狭侧楔形 ,宽侧耳形 ,边 majoribus tenuioribus herbaceis usque ad 15 cm
2期 韦毅刚等:广西楼梯草属三新种和一新变种
E
E
粤,1 ·.墨葛 梯草 A.植株上部;B.雌花序(下面观);C.二回头状花序;D.二小苞片和一小枝。E-G马山楼梯草 E.植株上部;F雌 花序;G.雌花和小苞片。(孙英宝绘)
Fig.1 A_n Elatostema mgribracteatum Wang& Y
. G.Wei A.upper part。f plant;B.pistillate inflorescence(i0wer vJew);C
. secondarv
capkulum; tWO bracteoles and a branchlet
. E-G.Elatostema?meshanense w.T
. Wang& G Wei E.upper pan of plant; pis洲“te m门0res
cence;G.pistillate flower and bracteoles
. (Drawn by Sun Ying—Bao)
longis supra strigosis,cystolithis majoribus 0.3 nlm
longis,inflorescentiis pistillatis haud divisis,bracteis
bracteolisque haud nigris superne dense ciliati s,r( L ep
taculis ramulos haud gerentibus,floribus pistillatis ad
146 广 西 植 物 29卷
receptacula cresentibus clare
Herba.Caulis circ.30
recedit.
cm altus,subteres,inferne
2 mm crassus,minute puberulus,pilis sub lente visibili—
bus circ. 0.1 1TI1TI longis,simplex,circ. 12一foliatus.
Folia breviter petiolata laminae papyraceae,oblique an—
gusteque obovatae vel obovato-oblongae.3— 7 cm Ion—
gae,0.8— 2.2 rnm latae,apice acurninatae vel breviter
acuminatae,basi latere angustiore cuneatae eo latiore
auriculatae,margine supra basin denticulatae,supra
glabrae,subtus ad costam mediam minute puberulae,
cystolithis densis punctiformibus vel breviter bacilli—
formibus 0.1— 0.1 5 mm longis,penninerves,nervis
lateralibus latere angustiore 4— 6 eo latiore 6— 9:peti—
oli l一5 mm longi,minute puberuli;stipulae lanceolato-
lineares vel anguste lanceolatae,5— 9 mm longae,0.6
— 0.9 mm latae,viridulae,glabrae.Inflorescentiae
staminatae ignotae.Inflorescentiae pistillatae singular—
iter axillares,brevissime pedunculatae,3 mm in diam
. ,
2-capituliferae pedunculi circ.0.3 mm longi,glabri;
capitulum secondarium 2 mm latum,bracteis 3 nigris
lineari-lanceolatis 0.9— 1.2 mm longis 0.4—0.5 mm
latis apice obtusis glabris,receptaculo minuto circ. 0.8
mm longo bracteolas circ.1 0 nigras lineares 1 nlm Ion—
gas glabras et ramulos circ.5.0.5 Film longos bracteolis
circ.5 confertis nigris lanceolato—linearibus vel Iineari—
bus 0.3— 0.6 mm longis glabris praeditos edente

Flores pistillati perj uveniles.
草本。茎高约 3O cm,近圆柱形,下部粗 2 mm,
被微柔毛(毛长约 0.1 mm),不分枝,约有 12叶。叶
具短柄;叶片纸质,斜狭倒卵形或倒卵状长圆形,长 3
~ 7 cm,宽 0.8~2.2 em,顶端渐尖或短渐尖,基部狭
侧楔形 ,宽侧耳形 ,边缘在基部之上具小牙齿 ,上面无
毛,下面在中脉上被微柔毛,钟乳体密,点状或短杆
状 ,长 0.1~O.15 mm,羽状脉,侧脉在狭侧 4~6条,
在宽侧 6~9条;叶柄长 1~5 mm,被微柔毛;托叶披
针状条形或狭披针形,长5~9 mm,宽0.6~o.9 mm,
淡绿色,无毛。雌 花序单 生叶腋,有极短梗,直径 3
mm,具 2头状花序;花序梗长约 0.3 mm,无毛;二回
头状花序宽 2 mm:苞片 3,黑色,条状披针形,长 0.9
~ 1.2 mm,宽 0.4~0.5 nlIn,顶端钝,无毛;花序托
小,长约.8 mm,生出约 l0枚小苞片(黑色,条形,长 l
mm,无毛)和约5条小枝(长约 0.5 Film,具约 5枚密
集小苞片,后者黑色,披针状条形或条形,长 0.3~O.6
mm,无毛)。雌花尚在发育初期。
广西(Guangxi):田林(Tianlin),老山(Lao Shan),
2007—04—20,韦毅刚(Y.G.Wei)07123(holotype,PE;i—
sotype,IBK)。
本种与显苞楼梯草 E bracteosum W.T.Wang在
亲缘关系上相近,但茎被微柔毛,叶有短柄,叶片较
小 ,长达 7 mm,纸质,上面无毛,钟乳体较小,长0.1~
0.15 mm,雌花序分裂成 2个二回头状花序,苞片和
小苞片呈黑色 ,无毛,花序托上有数条小枝 ,而与后者
明显区分。在显苞楼梯草,茎无毛,叶无柄,叶片较
大,长达 15 cm,草质,上面被糙伏毛,钟乳体较大,长
0.3 mm,雌花序不分裂,苞 片和小苞片不呈黑色,上
部密被缘毛,花序托无分枝,雌花直接生于花序托上。
本种的雌花序分裂成两个二回头状花序,以及雌
花序托生出数个小枝,此二特征在楼梯草属中甚为罕
见 ,在我国此属约 160种植物 中(Wang,1995,2003,
2006;Lin,Friis Wilmot—Dear,2003;Wang& Wei,
2007,2008),绝大多数具花序托的种的花序不分裂或
浅裂,只有又序楼梯草 E.biglomeratum W.T.Wang
(特产云南河 口)和双头楼梯 草 E.d m0 e zM
w.T.Wang(特产西藏墨脱)的雄花序分裂成两个二
回头状花序;绝大多数具花序托的种的雄花或雌花均
直接生在花序托上 ,只有环江楼梯 草 E.huan ian—
gense W.T.Wang& Y.G.Wei(特产广西环江,Wang
& Wei,2007)的雌花序的雌花单独顶生于由雌花序
托生出、具 2枚小苞片的小枝上。
4.天峨楼梯革 新种 图 2
Elatosteema tianeense W. Wang& Y.G..Wei,
sp.nov.Fig.2
Species nova haec habitu similis et fortasse affinis
E hookeriano W edd.,quod foliis margine superne
pauce dentatis trinervibus,stipulis majoribus linearibus
usque ad 5 mm longis,pedicelis pistillatis gracilibus,
bracteis pistillatis ovatis breviter corniculatis diffen

Herba perennis.Caulis circ.35 cm altus。basi 4
mm in diam.,viridulo-albus,teres,carnosus,glaber,sa—
epe simplex,interdum pauce ramosus,7—1 l—foliatus.
Folia brevissme petiolata,glabra;lamimae herbaceae,
oblique anguste oblongae vel obtique oblancelatae,eae
foliorum infimorum leviter falcatae,5. 6— 10 cm lon—
gae,1.4—2.5 cm latae.apice longe acuminatae vel cau—
dato—acuminatae,basi latere angutiore cuneatae,eo
latiore late cuneatae,margine supra partem tertiam in-
2期 韦毅刚等 :广西楼梯草属三新种和一新变种 147
图 2 天峨楼梯草 A.植株;B.雌花序;C.二小苞片;D.幼果及宿存花被片;E.瘦果。(孙英宝绘)
Fig.2 Elatostema tianeense W.T.Wang& Y.G.Wei A.habit;B.pist|late infloreseence;C.two bracteols;D

young fruit with persis
tent tepals;E.achene.(Drawn by Sun Ying-Bao)
feram vel medium latere angustiore 3·——7-denticulatae
eo latiore 4— 8一denticulatae,supra saturate virides,
subtus viridulo—albae,cystolithis inconspicuis densius—
culis bacilliformibus 0.1— 0.4 mm longis,semitriplin—
erves,nervis lateralibus latere angustiore 2 eo latiore 4;
petioli 0.5——1 rnln longi;stipulae anguste triangulares
148 广 西 植 物 29卷
vel triangulari—subulatae,1— 2.5 ITlm longae.Inflores—
centiae pistillatae ad axillas foliorum inferorum singu—
lariter nascentes,pedunculatae;pedunculi 2— 5 mlTl
longi,glabri;receptacula subquadrata,1.5— 4 mm lon—
ga,medio inconspicue 2-lobulata,glabra;bracteae circ.
22,lineari-triangulares. 1.2— 1.5ram longae,glabrae;
bracteolae spathulatae vel obovato—spathulatae,circ. 1
mm longae,glabrae.Achenium anguste ellipsoideum ,
circ.0.7 mm longum,1ongitudina1iter 6-costalum;te—
pala persistentia 3,triangularia,0.25 mm longa,gla—
bra;pedicellus fructifer robustus,0.4— 0.7 mm Ion—
gus,0.25 1Ttrn crassus,glaber.
多年生草本,茎高约 35 cm,基部直径 4 ITlnl,淡绿
白色,圆柱形,肉质,无毛,通常不分枝 ,有时少数分
枝 ,具 7~1l叶。叶具短柄,无毛;叶片草质 ,斜狭长
圆形或斜倒披针形,下部 叶叶片稍镰状,长 5.6~10
cm,宽 1.4~2.5 cm,顶端长渐尖或尾状长渐尖,基部
在狭侧楔形 ,在宽侧宽楔形 ,边缘在下部三分之一以
上或中部以上在狭侧有 3~7小齿,在宽侧有 4-8小
齿,上面深绿色,下面淡绿色,钟乳体不明显,稍密,杆
状 ,长 0.1~0.4 Inn2,半离基三 出脉,侧脉在狭侧 2
条,在宽侧 4条 ;叶柄长 0.5~1 mm;托叶狭三角形或
三角状钻形,长 1~2.5mm。雌花序单生下部叶腋,
有梗 ;花序梗长 2~5 mm,无毛,花序托近方形 ,长 1.5
~ 4 mm,中部不明显微 2裂,无毛 ;苞片约 22,条状三
角形,长 1.2~1.5 mm,无毛;小苞片匙形或倒卵状匙
形,长 约 l mm,无 毛。瘦 果狭椭 圆球形 ,长约 0.7
mm,有 6条纵肋 ,宿存花被片 3,三角形,长 0.25 mm,
无毛;果梗粗壮,长 0.4~0.6 mm,粗 0.25 mm,无毛。
本种在 体 态 上 与疏 晶楼 梯 草 E hookerianum
Wedd.相似 ,可能与后者有 亲缘关系,但 叶在边缘下
部三分之一以上或中部以上有较多小牙齿 ,具半离基
三出脉,托叶较小,狭三角形或三角状钻形,长 l~2.5
mm,雌花梗粗壮,雌苞片条状三角形,无角状突起而
与后者不同。在疏晶楼梯草,叶在边缘上部有少数牙
齿,具三出脉,托叶较大,条形,长达 5 mm,雌花梗纤
细,雌苞片卵形,顶端有短角状突起。
广西(Guangxi):Tiane(天峨),县城附近(Near the
county),石灰岩石 山(Limestone hil1),2007—11—07,韦
毅刚(Y.G.Wei)07432(holotype,PE;isotype,IBK)。
致谢 黄仕训 、盘波、唐文秀和骆文华参加野外
调查和部分研 究工作;孙英宝先生为本文绘图,在此
一 并感谢。
参考文献:
Lin Q,Fris I,Wilmot-Dear CM.2003.Elatostema[A].1n:wu
CY,Raven PH(eds).Flora of China[M].Beijing:Science
Press;St.Louis:Missouri Botanical Garden Press,5:127——163
Wang wT(王 文 采 ).1995.Elatostema.In:Flora Republicae
Popularis Sinicae(中国植物志 )EM].Beijing:Science Press.23
(2):187—317
Wang wT(王文采).2003.Notes on Elatostema Forst.(Urtieaee—
ae)from Yunnan Province(云南楼梯草属研究随记)[J].Bull
Bot Res(植物研究),23(3):257—260
Wang wT(王 文采 ).2006.Notes on Pelionia and Etatostema
(Urticaceae)in southeastern Yunnan(云南东南部赤车属和楼梯
革属研究随记)EJ].Bull Bot Res(植物研究),26(1):1 5-24
Wang wT(王文采),Wei YG(韦毅刚).2007.Five new species of
Elatostema J.R.etG.Forst.(Urtieaceae)from Guang~,China(广
西楼梯草属 五新 种)[J].Guihaia(广西植物),27(6):811—
8】6
Wang wT(王 文 采 ),Wei YG(韦 毅 刚).2008.Elatostema
duyunense。a new species of Urticaceae from Guizhou,China(都
匀楼梯草,贵州荨麻 科一新种 )[J].Ouihaia(广西植物),28
(1):l一3